Door te begrijpen wat maanblindheid inhoudt en hoe je ermee om kunt gaan, lever je een waardevolle bijdrage aan het comfort en de levenskwaliteit van het paard. Equi-Care wil met deze gids kennis delen en bewustwording vergroten, zodat geen enkel paard onnodig lijdt aan een aandoening die vaak te beheersen is – mits tijdig herkend en deskundig begeleid.

“Kennis van de aandoening is de eerste stap naar preventie en genezing.”

Hoofdstuk 1: Wat is Maanblindheid?

Inleiding

Maanblindheid is een aandoening die veel paardeneigenaren bekend in de oren klinkt, maar waarvan de medische achtergrond vaak minder goed begrepen wordt. De officiële naam van deze ziekte is equine recidiverende uveïtis (ERU), een terugkerende ontsteking van het inwendige oog. Het is de belangrijkste oorzaak van blindheid bij paarden wereldwijd en treft paarden van alle leeftijden, rassen en disciplines.

De term ‘maanblindheid’ stamt uit de tijd waarin men dacht dat de symptomen samenvielen met de maancyclus. Hoewel deze theorie inmiddels achterhaald is, blijft de naam in gebruik. In dit hoofdstuk geven we een duidelijke en praktijkgerichte uitleg van wat maanblindheid precies is, hoe het zich ontwikkelt en wat de impact ervan is op het welzijn van het paard.

Inhoudelijke uitleg

Equine recidiverende uveïtis (ERU) is een auto-immuunaandoening waarbij het immuunsysteem van het paard onterecht de eigen oogstructuren aanvalt. De ziekte manifesteert zich in aanvallen: periodes waarin het oog acuut ontstoken raakt, afgewisseld met rustperiodes waarin het oog ogenschijnlijk herstelt. Ondanks deze rustige fases blijft de ziekte onderhuids actief en tast het geleidelijk het oog aan.

De ontsteking vindt plaats in de uvea, het middelste, goed doorbloede deel van het oog. De uvea bestaat uit drie componenten:

• Iris – het gekleurde deel van het oog dat de hoeveelheid licht regelt;
• Corpus ciliare – verantwoordelijk voor de productie van oogvocht en lensaccommodatie;
• Choroidea – een vaatrijk membraan dat het netvlies voedt.

Tijdens een ontstekingsaanval raken deze structuren geïrriteerd, wat leidt tot symptomen zoals roodheid, zwelling, verhoogde oogdruk, en gevoeligheid voor licht. Wanneer deze ontstekingen herhaaldelijk voorkomen, ontstaat er blijvende schade, zoals:

• Staar (cataract): vertroebeling van de ooglens;
• Glaucoom: verhoogde oogdruk met risico op blindheid;
• Netvliesloslating: waarbij het netvlies loskomt van zijn onderlaag;
• Verklevingen (synechieën): waarbij de iris vastgroeit aan andere structuren.

In de vroege stadia is ERU moeilijk te herkennen, wat leidt tot vertraging in de behandeling. Hoe vaker en heviger de aanvallen, hoe groter de kans op blijvende schade. Zonder interventie eindigt ERU vaak in volledige blindheid aan het aangetaste oog.

“De ware dreiging van maanblindheid schuilt in haar sluipende, terugkerende karakter.”

Bij sommige paarden blijft de ziekte beperkt tot één oog; bij anderen zijn beide ogen betrokken. Hoewel de progressie per paard verschilt, geldt in alle gevallen: hoe sneller de diagnose, hoe groter de kans op behoud van gezichtsvermogen en comfort.

Toelichting vaktermen

• Uveïtis: Verzamelterm voor ontsteking van de uvea, het middelste deel van het oog.
• Recidiverend: Herhaaldelijk terugkerend.
• Auto-immuun: Immuunsysteem keert zich tegen lichaamseigen weefsel.
• Cataract (staar): Troebeling van de ooglens, vaak een gevolg van herhaalde ontsteking.
• Glaucoom: Verhoogde oogdruk die schade aan de oogzenuw veroorzaakt.

Reflectie en praktische toepassing

Voor paardeneigenaren is het essentieel om te weten dat maanblindheid geen acute, eenmalige aandoening is, maar een chronisch ziekteproces met onvoorspelbare uitbraken. Alertheid op subtiele symptomen zoals lichtschuwheid, tranende ogen of het dichtknijpen van één oog, kan het verschil maken tussen blijvende schade en een beheersbare situatie.

Bij twijfel geldt altijd: laat het oog direct controleren door een dierenarts. Wacht niet tot de symptomen heviger worden. Hoe eerder een behandeling gestart wordt, hoe groter de kans op het behoud van het zicht en een pijnvrij leven voor het paard.

Hoofdstuk 2: Oorzaken en Risicofactoren

Inleiding

Hoewel de medische kenmerken van maanblindheid inmiddels goed beschreven zijn, blijven de oorzaken en risicofactoren onderwerp van onderzoek en discussie. Wat triggert het immuunsysteem van een paard om zijn eigen oogstructuren aan te vallen? Waarom is de ene populatie gevoeliger dan de andere? In dit hoofdstuk bespreken we de huidige wetenschappelijke inzichten over de ontstaansmechanismen van equine recidiverende uveïtis en gaan we dieper in op de factoren die het risico op deze aandoening vergroten.

Inhoudelijke uitleg

Maanblindheid wordt beschouwd als een auto-immuunaandoening. Dat betekent dat het afweersysteem van het paard zich richt tegen lichaamseigen weefsel – in dit geval de structuren binnen het oog. Dit gebeurt vaak zonder directe aanleiding, maar uit onderzoek blijkt dat bepaalde factoren deze foutieve immuunreactie kunnen activeren of verergeren.

Een belangrijke veronderstelde oorzaak is infectie met Leptospira-bacteriën. Deze bacteriën komen voor in stilstaand water en de urine van wilde dieren, zoals ratten en muizen. Paarden kunnen besmet raken door opname van besmet water of door wondjes aan de huid. In sommige gevallen blijft de bacterie lang in het lichaam aanwezig zonder symptomen, maar kan ze uiteindelijk leiden tot ontsteking in het oog. Niet bij alle paarden met maanblindheid wordt Leptospira aangetoond, maar het blijft een significante risicofactor.

Daarnaast kunnen trauma's aan het oog, zoals een harde klap, steekwond of schuurwond, het immuunsysteem in de war brengen en ontstekingsreacties veroorzaken. Deze kunnen uitmonden in ERU, zeker wanneer het oogweefsel ernstig beschadigd is of een infectie ontstaat. Ook chirurgische ingrepen aan het oog kunnen een ontstekingsreactie op gang brengen.

Genetische aanleg speelt eveneens een belangrijke rol. Bepaalde rassen hebben een verhoogde gevoeligheid voor ERU, met name de Appaloosa.

Bij deze paarden is het risico op het ontwikkelen van maanblindheid aanzienlijk groter dan gemiddeld, mogelijk door een genetische predispositie in de immuunreactie. Ook Warmbloeden, IJslanders en Friese paarden worden regelmatig getroffen, hoewel minder uitgesproken dan de Appaloosa.

Naast genetica, infecties en trauma speelt ook de algehele weerstand en gezondheidstoestand van het paard een rol. Chronische stress, onvoldoende voeding, worminfecties of andere langdurige ziekten kunnen het immuunsysteem ontregelen en vatbaarder maken voor auto-immuunreacties. Ook omgevingsfactoren, zoals veelvuldig verblijf op natte, modderige weides of slecht schoongehouden stallen, verhogen de kans op blootstelling aan bacteriën die de ziekte kunnen uitlokken.

“Ziekte ontstaat zelden door één factor, maar door de samenkomst van aanleg, omgeving en incident.”

Hoewel ERU bij elk paard kan ontstaan, helpt het kennen van risicofactoren om preventieve maatregelen te nemen. Denk hierbij aan het minimaliseren van contact met besmet water, het beperken van stress en het zorgvuldig omgaan met verwondingen aan of rond het oog. Dit geldt in het bijzonder voor paarden van gevoelige rassen of met een voorgeschiedenis van oogproblemen.

Toelichting vaktermen

• Leptospira: Een geslacht van bacteriën die onder andere leptospirose veroorzaken, een infectie die bij paarden kan leiden tot ERU.
• Auto-immuunreactie: Een situatie waarin het immuunsysteem lichaamseigen weefsel als vijand beschouwt en aanvalt.
• Trauma: In medische context een beschadiging van weefsel, bijvoorbeeld door een stomp voorwerp of een scherpe verwonding.
• Genetische predispositie: Erfelijke gevoeligheid voor bepaalde aandoeningen of reacties.

Reflectie en praktische toepassing

Voor eigenaren en verzorgers is het belangrijk om alert te zijn op de leefomstandigheden en achtergrond van het paard. Heeft het dier een verhoogd risico op maanblindheid vanwege ras of leefomstandigheden? Zijn er factoren aanwezig die het immuunsysteem kunnen activeren, zoals slechte hygiëne, veel stress of eerdere infecties?

Preventie begint met bewustzijn. Regelmatige gezondheidscontroles, goede hygiëne, bescherming tegen verwondingen en aandacht voor de algemene weerstand van het paard kunnen helpen om het risico op maanblindheid aanzienlijk te verkleinen. Het volledig uitsluiten van risico’s is onmogelijk – zeker bij genetisch gevoelige paarden – maar met kennis en zorg kan de kans op ziekte-uitbraken aanzienlijk worden teruggedrongen.

Wil je verder lezen? Bestel dan de volledige gids met alle hoofdstukken, inclusief voorbeelden, praktische tips en verdiepende uitleg.