Hoofdstuk 1 – Waarom deze gids?

De inzet van paardendekens is in veel paardenhouderijen een vanzelfsprekend onderdeel van de dagelijkse verzorging. Zeker in de koudere maanden zie je op vrijwel elke stal paarden met een deken. Het idee erachter lijkt logisch: beschermen tegen kou, regen, wind of insecten. Toch roept dit gebruik ook belangrijke vragen op. Is het altijd nodig? En belangrijker nog: is het altijd goed voor het paard?

“Een deken is geen reflex, maar een hulpmiddel. Gebruik het als het nodig is, niet omdat het moet.”

De centrale vraag in deze gids is niet óf je een deken moet gebruiken, maar wanneer en waarom. Te vaak wordt het dekengebruik gebaseerd op gewoonte of menselijke beleving van temperatuur. Maar paarden zijn geen mensen. Ze hebben een heel ander thermoregulatiesysteem en reageren op hun eigen manier op weersveranderingen. Weten hoe dat systeem werkt, en hoe een deken daarop inwerkt, is essentieel voor verantwoord gebruik.

Een paard beschikt van nature over een uitstekende thermoregulatie. De vacht verandert met de seizoenen – de wintervacht is dikker en bevat meer isolerende lucht tussen de haren. Daarnaast speelt voeding een belangrijke rol: voldoende ruwvoer zorgt via fermentatie in de darmen voor inwendige warmteproductie. Paarden kunnen daardoor, onder de juiste omstandigheden, prima zonder deken functioneren – zelfs bij vorst.

Toch zijn er situaties waarin een deken wél gewenst is. Denk aan geschoren paarden, paarden met een verminderde weerstand of oudere dieren die het lastig vinden om warm te blijven. Ook bij langdurige regen in combinatie met wind kan het dragen van een waterdichte deken bescherming bieden tegen afkoeling en spierproblemen.

Tegelijkertijd kleven er risico’s aan het standaard inzetten van een deken. Een te dikke deken kan leiden tot oververhitting, wat het afweersysteem belast en zweten veroorzaakt. Een slecht passende deken kan schuurplekken veroorzaken, de bewegingsvrijheid beperken en zelfs drukpunten of spierproblemen geven. Daarnaast kan het constante dragen van een deken het natuurlijk aanpassingsvermogen van het paard verminderen. Hierdoor wordt het dier juist afhankelijker van de bescherming en verliest het zijn vermogen om zelf met temperatuurschommelingen om te gaan.

Daarom is deze gids ontwikkeld. Niet als pleidooi vóór of tegen dekens, maar als uitnodiging om met een kritisch en bewust oog te kijken naar wat je paard werkelijk nodig heeft. Je vindt in deze gids onder andere:

• uitleg over wanneer dekens zinvol zijn – en wanneer niet;
• een overzicht van de verschillende typen dekens en hun functie;
• handvatten voor het kiezen van een passende deken;
• uitleg over mogelijke ongemakken en hoe je die herkent;
• observatietips om beter naar je paard te leren kijken;
• én veelvoorkomende fouten die je eenvoudig kunt vermijden.

De kern van deze gids is niet ingewikkeld, maar wel doordacht. De juiste keuze is afhankelijk van meerdere factoren: de conditie van het paard, de weersomstandigheden, het management op stal, het werkschema en de mate van aanpassing van het dier aan zijn omgeving. Wat vandaag passend is, kan morgen achterhaald zijn – daarom vraagt dekengebruik om dagelijkse afstemming en kritisch observeren.

In de hoofdstukken die volgen gaan we dieper in op deze thema’s. We starten met de vraag: wanneer heeft een paard daadwerkelijk baat bij een deken? Door dit te begrijpen, kun je als eigenaar beter afwegen wat jouw paard op een bepaald moment echt nodig heeft – in plaats van wat gebruikelijk of gewenst lijkt.

Hoofdstuk 2 – Wanneer heeft een paard een deken nodig?

Het gebruik van paardendekens is een onderwerp waarover de meningen sterk uiteenlopen. Sommige eigenaren leggen hun paard standaard een deken op zodra de temperatuur onder een bepaalde grens zakt. Anderen kiezen ervoor om hun dieren zo veel mogelijk ‘natuurlijk’ te houden, dus zonder extra bescherming. Maar de vraag is niet óf je een deken moet gebruiken – de vraag is wanneer een deken écht iets toevoegt aan het welzijn van het paard. En dat is geen kwestie van gevoel of gewoonte, maar van waarnemen, begrijpen en afstemmen op het individuele dier.

“Een deken gebruik je niet omdat het winter is, maar omdat jouw paard het op dát moment nodig heeft.”

Paarden zijn van nature goed aangepast aan een leven in het open veld. Hun lichaam is ontworpen om schommelingen in temperatuur, neerslag en wind te doorstaan. Een gezond paard met een goede voedingstoestand en toegang tot schuilmogelijkheden kan prima functioneren zonder deken, ook bij lage temperaturen. Hun vacht past zich namelijk aan: in de herfst wordt deze dikker, met meer onderhaar dat lucht vasthoudt en zo voor isolatie zorgt.

Toch zijn er omstandigheden waarin het gebruik van een deken wél verstandig is. Dan fungeert de deken niet als ‘modeartikel’ of voorzorgsmaatregel, maar als een functioneel hulpmiddel.

Situaties waarin een deken wél zinvol is:

1. Bij koude of vorst, vooral bij kwetsbare paarden
   Gaat de temperatuur omlaag en is het paard geschoren, mager, oud of heeft het weinig vetreserves? Dan is het risico op onderkoeling groter. Volbloeden en sportpaarden met een dunne huid en fijne vacht hebben vaak meer moeite met de koude. Als je merkt dat je paard stijver beweegt, minder actief is of zelfs rilt, kan een winterdeken de thermoregulatie ondersteunen. Let op dat de deken past bij de buitentemperatuur – een te dikke deken kan ook weer nadelig zijn.
2. Bij langdurige regen en wind zonder schuilmogelijkheid
   Een regenbui op zich is geen probleem, maar langdurige nattigheid in combinatie met wind kan leiden tot afkoeling. De natuurlijke vetlaag op de vacht raakt verzadigd, waardoor het paard geen warmte meer kan vasthouden. Dit vergroot de kans op regenschurft (een huidontsteking veroorzaakt door de bacterie Dermatophilus congolensis). Een ademende, waterdichte regendeken voorkomt dat de vacht te lang nat blijft en houdt het paard comfortabel.
3. Bij overlast van insecten in de zomer
   Vliegendekens beschermen tegen muggen, horzels en andere bijtende insecten. Vooral paarden met zomereczeem hebben hier baat bij. Deze dekenvorm moet licht en goed passend zijn om schuren en oververhitting te voorkomen. Let ook op ventilatie bij hoge temperaturen.
4. Tijdens afkoeling na arbeid of bij herstel
   Na een intensieve training is het van belang dat het paard geleidelijk afkoelt. Een zweetdeken van vocht opnemend materiaal helpt hierbij. Bij paarden die herstellen van ziekte, operatie of verzwakking kan een dunne deken extra comfort geven, omdat het lichaam dan minder goed in staat is zichzelf warm te houden.

Wanneer is het géén goed idee?

• Bij warmere temperaturen of wisselvallig weer waarbij het risico bestaat dat het paard gaat zweten onder een te dikke deken.
• Zonder goede reden, puur uit gewoonte, zoals het opleggen van een deken omdat ‘het oktober is’.
• Als het paard duidelijk ongemak toont, zoals spanning bij het opdoen, zweten, schuren of terugtrekken. Ook als het dier stijver beweegt met dan zonder deken, is dat een signaal dat iets niet klopt.

Wat moet je afwegen?

Het maken van een juiste keuze vraagt om dagelijkse observatie en inzicht in verschillende factoren. Stel jezelf steeds de volgende vragen:

• Hoe koud is het écht, en is het droog of nat?
• Waait het hard?
• Heeft je paard beschutting in de weide of paddock?
• Is het paard geschoren of ongeschoren?
• Wat is zijn leeftijd, conditie en gezondheidstoestand?
• Hoe reageert hij normaal op kou of regen – blijft hij actief of wordt hij terughoudend?

Let op gedragssignalen zoals trillen, stijfheid, zweten, huidirritatie of veranderingen in houding en activiteit. Elk paard is anders. De ene merrie floreert in de winterkou zonder bescherming, terwijl een geschoren ruin op stal al snel een winterdeken nodig heeft bij vijf graden. Je kunt niet werken met vaste regels, maar moet afgaan op het samenspel van factoren én de reacties van het paard.

Gebruik daarom een deken niet uit gewoonte, maar als antwoord op een waargenomen behoefte. Denk in ondersteuning, niet in standaardoplossingen. In het volgende hoofdstuk bekijken we welke soorten dekens er zijn en hoe je hun functie herkent – zodat je gerichter kunt kiezen wat jouw paard nodig heeft.

Wil je verder lezen? Bestel dan de volledige gids met alle hoofdstukken, inclusief voorbeelden, praktische tips en verdiepende uitleg.