Daarbij vergelijken we steeds met het gedrag van ruinen, zodat duidelijk wordt waarin de verschillen zitten en hoe je daar in de praktijk het beste mee omgaat.
Deze gids is geschreven op basis van actuele kennis, praktijkervaring en wetenschappelijke inzichten, met als doel om je als lezer praktische handvatten te bieden voor de dagelijkse omgang met je paard.

Namens Equi-Care wensen wij je veel leesplezier en vooral: veel succes en plezier met jouw merrie of ruin.

"Een merrie leidt je niet door kracht, maar door vertrouwen."

Hoofdstuk 1 – Het karakter van de merrie: uniek en vaak onderschat

Inleiding

In de paardenwereld wordt vaak gezegd: "Je hebt paarden, en je hebt merries." Hoewel deze uitspraak wat ongenuanceerd klinkt, geeft het wel aan dat merries een eigen, vaak uitgesproken karakter hebben. Veel paardeneigenaren merken al snel dat de omgang met een merrie soms anders verloopt dan met een ruin. In dit hoofdstuk leggen we uit waarin die verschillen zitten, waarom ze ontstaan en hoe je als eigenaar, verzorger of ruiter hier het beste mee om kunt gaan.

Unieke eigenschappen van de merrie

Merries zijn van nature vaak zelfstandiger en gevoeliger dan ruinen. Ze reageren sterk op prikkels uit hun omgeving en kunnen sneller hun grenzen aangeven. Deze eigenschappen zijn deels het gevolg van hun hormonale cyclus, maar ook van hun instinct als kudde- en prooidier. In een natuurlijke kudde vervullen volwassen merries vaak een leidende rol. Ze nemen beslissingen over veiligheid, voedsel en sociale verhoudingen. Deze aangeboren zelfstandigheid en verantwoordelijkheidsgevoel zie je vaak terug in hun gedrag richting de mens.

Daarnaast hebben merries vaak een sterke persoonlijke voorkeur voor bepaalde mensen, paarden of situaties. Ze kunnen heel trouw zijn aan hun verzorger, maar ook stellig laten merken als ze ergens moeite mee hebben. Waar een ruin misschien makkelijker meebeweegt met wat er gevraagd wordt, vraagt de merrie soms om meer overleg, geduld en respect voor haar grenzen.

"Wie begrijpt waar het gedrag vandaan komt, kan er geduldig en effectief mee omgaan."

Het verschil met ruinen

Ruinen zijn hengsten die gecastreerd zijn. Door deze ingreep wordt de productie van mannelijke hormonen sterk verminderd. Hierdoor zijn ruinen vaak rustiger, stabieler in gedrag en minder snel beïnvloed door externe prikkels. Dit maakt hen voorspelbaarder in de dagelijkse omgang en training.

Merries daarentegen blijven hun hormonale cyclus behouden. Tijdens de hengstigheid — de vruchtbare periode waarin ze ontvankelijk zijn voor dekking — kunnen merries opvallend anders reageren dan buiten deze periode. Dit kan zich uiten in veranderingen in humeur, gevoeligheid voor aanraking, minder focus tijdens het rijden of meer afstandelijkheid. Niet iedere merrie vertoont duidelijke tekenen van hengstigheid, maar bij sommige merries zijn de gedragsveranderingen goed merkbaar.

Een ruin zal over het algemeen dagelijks min of meer hetzelfde gedrag vertonen, los van externe omstandigheden. Bij een merrie kunnen stemmingen variëren, afhankelijk van haar cyclus, het seizoen en de situatie. Dit vraagt van de eigenaar meer observatievermogen, flexibiliteit en inzicht.

Praktijkvoorbeeld

Neem bijvoorbeeld een merrie die normaal gesproken rustig en werkwillig is. Tijdens haar hengstigheid kan ze plotseling sneller geïrriteerd reageren bij het borstelen, gevoeliger zijn voor het zadel of minder geconcentreerd meewerken tijdens de training. Waar een ruin in dezelfde omstandigheden vaak dezelfde oefening probleemloos uitvoert, kan de merrie aangeven dat haar comfort anders ligt op dat moment.

Als eigenaar of ruiter is het belangrijk om niet direct te denken dat de merrie ‘lastig’ is, maar te beseffen dat haar lichaam en hormonen op dat moment invloed hebben op haar gedrag.

Dit vraagt om een aangepaste benadering: kortere trainingssessies, meer afwisseling of soms zelfs even een rustdag kunnen helpen om frustratie bij zowel paard als ruiter te voorkomen.

"Begrip voor natuurlijke processen maakt van uitdaging een leerzame samenwerking."

Reflectie en tips

Het karakter van een merrie is veelzijdig en vaak erg rijk als je haar leert begrijpen. Wie bereid is om te observeren, zich te verdiepen in haar lichaamstaal en rekening houdt met haar cyclus, zal merken dat een merrie vaak een buitengewoon loyale partner kan zijn.

Belangrijk is om altijd alert te zijn op kleine signalen van ongemak of irritatie. Denk aan het wegdraaien van het hoofd, knijpen met de staart of gevoeligheid bij aanraking. Door hierop in te spelen voorkom je escalatie van gedrag en bouw je vertrouwen op. Daarbij helpt het om een trainingsplanning flexibel te houden en altijd de gezondheid van je merrie in de gaten te houden.

Hoofdstuk 2 – Hengstigheid: invloed van hormonen op gedrag en prestaties

Inleiding

Om het gedrag van een merrie echt te begrijpen, is kennis van haar hengstigheidscyclus essentieel. Hengstigheid is een natuurlijk en terugkerend proces dat zowel haar lichamelijke gesteldheid als haar gedrag kan beïnvloeden. Wie de samenhang tussen hormonen, gedrag en prestaties begrijpt, kan veel gerichter inspelen op de behoeften van de merrie. In dit hoofdstuk leggen we uit wat hengstigheid inhoudt, hoe het gedrag hierdoor verandert en welke praktische gevolgen dit heeft voor de omgang, training en verzorging.

Wat is hengstigheid?

Hengstigheid is de vruchtbare periode van de cyclus van een merrie, waarin ze bereid is om gedekt te worden. Deze cyclus wordt geregeld door vrouwelijke geslachtshormonen, met name oestrogeen en progesteron. De cyclus duurt gemiddeld 21 dagen en bestaat uit verschillende fasen:

• Hengstige periode (oestrus): ongeveer 5-7 dagen. Tijdens deze dagen is de merrie vruchtbaar en vertoont ze vaak typisch hengstigheidsgedrag.
• Niet-hengstige periode (diestrus): ongeveer 14-16 dagen waarin de merrie hormonaal stabieler is.

Bij de meeste merries begint de cyclus in het voorjaar wanneer de dagen langer worden. Dit heet seizoensgebonden cyclisch gedrag. In de winter hebben veel merries een zogenaamde anovulatoire periode, waarin ze tijdelijk geen cyclus doormaken.

"De natuur is krachtig, maar met kennis kun je haar begeleiden."

Gedragsveranderingen tijdens hengstigheid

De invloed van de hormonen is niet alleen lichamelijk merkbaar, maar uit zich vaak ook in gedrag. Veel merries laten in de hengstige fase veranderingen zien, zoals:

• Aanhankelijkheid: sommige merries zoeken meer aandacht, knuffelen graag of zijn opvallend vriendelijk.
• Prikkelbaarheid: anderen worden juist sneller geïrriteerd of kortaf.
• Afleidbaarheid: moeite met concentreren tijdens het rijden of trainen.
• Overgevoeligheid: lichamelijke aanraking wordt soms minder goed verdragen, vooral rond de flanken of buik.
• Flirten: typische hengstigheidssignalen zoals staart optillen, plassen, flemen (bovenlip optrekken) en het presenteren naar ruinen of hengsten.

Niet iedere merrie vertoont alle of duidelijke hengstigheidssymptomen. Sommige merries blijven relatief stabiel, terwijl anderen sterk reageren. Erfelijke aanleg, leefomstandigheden, leeftijd en individuele gevoeligheid spelen hierbij een rol.

Ruinen hebben deze hormonale schommelingen niet. Hun stabiele hormoonspiegel zorgt doorgaans voor gelijkmatiger gedrag, wat voor sommige eigenaren praktischer is. Toch betekent dit niet dat merries per definitie moeilijk zijn; ze vragen simpelweg om meer begrip voor hun biologische processen.

Praktijkvoorbeeld: werken met een hengstige merrie

Stel: je plant een springtraining met je merrie. Tijdens de warming-up merk je dat ze niet zo goed meewerkt. Ze kantelt haar oren vaak naar achter, zwaait met de staart en dribbelt wanneer je druk op de teugels geeft. Bij aanraking van haar buik reageert ze met schrapen of trappen.

Wanneer je bedenkt dat ze mogelijk hengstig is, kun je je aanpak aanpassen: maak de training korter, vraag minder zware oefeningen, bied meer overgangen aan die haar concentreren zonder frustratie op te bouwen. Door hier gevoelig voor te zijn, respecteer je haar lichamelijke situatie en voorkom je dat het trainen averechts werkt.

"Een goede ruiter leest niet alleen het lichaam, maar ook het moment."

Begeleiding tijdens de hengstigheid

Het omgaan met een hengstige merrie vraagt om:

• Geduld: accepteer dat ze tijdelijk anders kan reageren.
• Observatie: herken de vroege signalen van hengstigheid.
• Flexibiliteit: pas het trainingsschema aan als nodig.
• Lichaamscomfort: zorg voor een goed passend zadel, vermijd overmatige druk op gevoelige gebieden.
• Veiligheid: wees alert in de omgang met andere paarden, vooral hengsten.

Sommige eigenaren kiezen ervoor om, in overleg met een dierenarts, de hormooncyclus van hun merrie te reguleren met behulp van supplementen, implantaten of medicijnen. Dit kan bij merries met zeer heftige hengstigheid een uitkomst zijn, maar is altijd maatwerk.

Reflectie en tips

Hengstigheid is een natuurlijk verschijnsel dat bij de merrie hoort. Door de signalen tijdig te herkennen en het trainingsprogramma hierop af te stemmen, werk je samen met je paard in plaats van ertegenin. Wie zijn merrie accepteert in al haar fasen, bouwt aan wederzijds respect en vertrouwen.

Wil je verder lezen? Bestel dan de volledige gids met alle hoofdstukken, inclusief voorbeelden, praktische tips en verdiepende uitleg.