In deze gids nodigen we je uit om schriktraining niet als test te zien, maar als ontmoeting. Niet als prestatie, maar als proces. Je leert hoe je prikkels veilig introduceert, hoe je rust bewaakt, en hoe je jouw paard helpt om met vertrouwen te blijven denken, voelen en kiezen – ook onder spanning.

Of je nu werkt aan voorbereiding op buitenritten, meer zelfvertrouwen wilt opbouwen, of jullie samenwerking wilt verdiepen: je bent welkom. Laten we samen leren luisteren – juist als de wereld even te luid lijkt.

“Een paard dat mag schrikken, leert zichzelf kennen. Een paard dat wordt gehoord, leert jou vertrouwen.”

Hoofdstuk 1 – Inleiding: Wat is Schriktraining écht?

Schriktraining wordt vaak gezien als een manier om je paard ‘steviger’ te maken. We leggen plastic zeilen neer, wapperen met vlaggen, rammelen met voorwerpen, in de hoop dat ons paard leert: “Het is niet eng.” Maar achter dat streven ligt een belangrijke vraag: hoe leert het paard dat eigenlijk? En nog belangrijker: wat leert hij over jou in dat proces?

Bij Equi-Care zien we schriktraining niet als het doven van angst, maar als een uitnodiging tot vertrouwen. Niet: “Wees niet bang”, maar: “Je mag bang zijn – en ik blijf bij je.” Die benadering verandert alles. Want een paard dat zich gehoord voelt in zijn angst, ontwikkelt échte moed. Niet omdat hij ‘moet doorkomen’, maar omdat hij zich gedragen weet in kwetsbare momenten.

Angst is geen fout. Het is een natuurlijk, intelligent signaal van het zenuwstelsel. Een paard dat ergens van schrikt, doet precies wat de natuur hem heeft geleerd: alert zijn, inschatten, reageren. Wanneer we dat signaal negeren of proberen te onderdrukken, leren we het paard niet om te vertrouwen — we leren hem om zichzelf te verlaten. En dat is precies het tegenovergestelde van verbinding.

In deze gids leer je schriktraining als oefening in afstemming. Je leert hoe je spanning herkent in je paard, hoe je veiligheid uitstraalt met je houding, adem en aandacht, en hoe je je paard stap voor stap helpt om met nieuwe prikkels om te gaan — niet vanuit overweldiging, maar vanuit keuze. Geen forceren, maar uitnodigen. Geen overvragen, maar uitnodigen tot nieuwsgierigheid, op een manier die rust, respect en relatie versterkt.

Wat we oefenen is dus niet enkel de omgang met enge dingen. Wat we oefenen is: samen aanwezig blijven, ook als het spannend wordt. Want uiteindelijk is schriktraining niets meer en niets minder dan dit: een proces van samen moed ontwikkelen.

“Moed is niet de afwezigheid van angst. Het is de keuze om bij elkaar te blijven, terwijl de angst er mag zijn.”

Hoofdstuk 2 – Angst en het zenuwstelsel van het paard

Angst is geen teken van zwakte. Het is een oud, wijs beschermingsmechanisme dat het paard al duizenden jaren helpt te overleven. Als prooidier is het zenuwstelsel van het paard voortdurend afgestemd op subtiele signalen in de omgeving. Geluid, beweging, geur – alles wordt gefilterd op één vraag: Ben ik veilig?

Wanneer het antwoord op die vraag onzeker is, activeert het paard automatisch zijn sympathische zenuwstelsel. Dat wil zeggen: vechten, vluchten of bevriezen. Dit gebeurt sneller dan het denken bij kan. Nog voordat jij merkt dat er iets aankomt, heeft je paard het al geregistreerd. Dit snelle, reflexmatige systeem redt levens in het wild – maar in onze mensenwereld wordt het vaak als ‘lastig gedrag’ gezien.

Wat er gebeurt als een paard schrikt, is dus geen ongehoorzaamheid. Het is pure biologie. En hoe wij daarop reageren, bepaalt of het paard zich later veiliger zal voelen – of juist nog meer op zijn hoede raakt. Als wij schrikgedrag corrigeren, onderdrukken of afdoen als ‘aanstellerij’, versterkt dat de spanning. Het paard leert dan: “Niet alleen is dit spannend – ook mijn mens wordt onveilig als ik bang ben.”

Daarom begint echte schriktraining niet bij het desensitiseren van prikkels, maar bij het begrijpen van het zenuwstelsel. Het vraagt van ons een omschakeling van ‘trainen’ naar ‘begeleiden’. Wat betekent dat concreet?

De vier toestanden van het paardenzenuwstelsel

1. Sociale rust (ventraal vagale staat) – het paard is ontspannen, nieuwsgierig, beweegt vloeiend, maakt oogcontact.
2. Actieve mobilisatie (sympathisch systeem) – het paard is alert, gespannen, in beweging, klaar om te vluchten.
3. Bevriezing (dorsaal vagale shutdown) – het paard staat stil, maar is mentaal afwezig, lijkt ‘braaf’ maar is dissociatief.
4. Overgangsstaten – combinatie van alertheid en bevriezing, bijvoorbeeld het ‘strak stil staan’ met ogen op steeltjes.

Herkennen in welke toestand je paard zich bevindt, is cruciaal. Want alleen in de sociale rusttoestand is er werkelijk ruimte voor leren, voor verbinding en voor spel met prikkels. Als je oefent terwijl je paard al in hyperalertheid zit, sla je het echte leerproces over.

Herken de signalen

• Zachte ogen, knipperen, likken en kauwen = rust
• Strakke kaak, vastgehouden adem, gespannen nek = alertheid
• Oren gefixeerd, staart geklemd, trillende spieren = vluchtdrang
• Stijf stilstaan, glazige blik, geen respons op je stem = bevriezing

Jouw taak is niet om deze toestanden te 'verhelpen', maar om ze waar te nemen zonder oordeel. Alleen dan kan je paard zich veilig genoeg voelen om door de spanning heen te bewegen – in zijn tempo.

De sleutel: co-regulatie

Paarden reguleren hun zenuwstelsel in verbinding met anderen. Dat noemen we co-regulatie. Als jij kalm, aanwezig en gegrond bent, voelt je paard dat. Zelfs als hij in paniek is, zal hij eerder zakken naar rust als jouw lijf veiligheid uitstraalt. Dat betekent: geen haast, geen harde stem, geen plotselinge correcties. Maar zachte ogen, diepe ademhaling, rustige beweging.

Co-regulatie vraagt niets te 'doen', behalve te zijn. Dat klinkt eenvoudig, maar is misschien wel het moeilijkste aspect van schriktraining. Want ook jij zult geraakt worden door de spanning van je paard. En precies daar ligt je groeiruimte: kun jij bij jezelf blijven, ook als het spannend wordt?

Een nieuwe definitie van succes

In plaats van te vragen: “Heeft mijn paard het plastic zeil overwonnen?”, kun je vragen:

• “Was mijn paard nog beschikbaar voor contact?”
• “Bleef hij in staat tot voelen, of sloot hij zich af?”
• “Kon ik aanwezig blijven, ook toen hij schrok?”

Dat zijn de echte succescriteria van bewuste schriktraining. Want alleen als het zenuwstelsel in rust is, wordt nieuwsgierigheid geboren. En zonder nieuwsgierigheid is er geen leren, alleen conditionering.

“Een gespannen paard leert te gehoorzamen. Een ontspannen paard leert te vertrouwen.”

Wil je verder lezen? Bestel dan de volledige gids met alle hoofdstukken, inclusief voorbeelden, praktische tips en verdiepende uitleg.