Hoofdstuk 1 – Wat is Bach bloesem?

Zorg voor het paard gaat verder dan voeding, training of huisvesting. Wie écht luistert, merkt dat paarden een innerlijke wereld meedragen — vol gevoel, herinnering, indrukken. En soms raken ze daarin uit balans. Niet fysiek, niet zichtbaar, maar op een laag die moeilijk te grijpen is. In die momenten biedt Bach bloesem geen oplossing, maar een uitnodiging. Geen correctie, maar een bedding waarin het paard weer tot zichzelf mag komen.

Bach bloesemremedies zijn energetische extracten van bloemen, struiken en planten. Ze werken niet op het lichaam, maar op het emotionele en mentale veld. Ze zijn zacht. Subtiel. Niet ontworpen om iets weg te nemen, maar om een innerlijk proces te begeleiden. Dat maakt ze bijzonder geschikt voor paarden: gevoelige dieren die vaak meer voelen dan ze kunnen laten zien — en die, als je goed kijkt, soms letterlijk ‘bloesemtaal’ spreken.

De oorsprong: Edward Bach

De Bach bloesemtherapie werd ontwikkeld in de jaren 1930 door de Engelse arts Edward Bach. Hij geloofde dat veel ziektes ontstonden door innerlijke conflicten: spanning tussen het ware zelf en het dagelijks handelen. Volgens Bach was heling mogelijk als je de emotionele disbalans in zachte banen leidde — niet door symptomen te onderdrukken, maar door het zelfhelend vermogen van de mens (en later ook het dier) te ondersteunen.

Bach ontdekte 38 bloemen die elk een specifieke emotionele trilling dragen. Van angst tot onzekerheid, van ongeduld tot moedeloosheid, van overbezorgdheid tot besluiteloosheid. Elke bloesem representeert een gemoedstoestand die uit balans kan raken — en biedt dan een energetische tegenkracht, een uitnodiging tot herstel van binnenuit.

Wat maakt Bach bloesem anders?

In tegenstelling tot reguliere of kruidengeneeskunde bevat Bach bloesem geen werkzame stof in de klassieke zin. De remedies werken via frequentie, via informatie. De bloemen worden geplukt in volle bloei, en hun energie wordt overgedragen op bronwater via zonlicht of koken. Daarna worden ze verdund en geconserveerd met een kleine hoeveelheid alcohol. Wat overblijft is een vloeistof die de trilling van de plant draagt — en daarmee de trilling van een emotie in het paard kan spiegelen of verzachten.

Er is dus geen sprake van directe werking. Er is geen ‘middel dat iets doet’. Wat er wél is: een veld dat iets opent. Dat precies dát aanraakt wat gezien wil worden, en daarin een andere mogelijkheid aanreikt. Niet dwingend, maar beschikbaar.

Waarom voor paarden?

Paarden leven dicht bij hun gevoel. Ze zijn gevoelig voor energie, stemmingen, spanningsvelden. Daardoor nemen ze vaak meer op dan ze kunnen verwerken — zeker in de mensenwereld waarin ze functioneren. Ze worden onderworpen aan routines, verwachtingen, trainingsdoelen. En hoe goed bedoeld ook: die druk kan zorgen voor innerlijke verkramping.

Bach bloesems helpen het paard om spanningen los te laten die zich op emotioneel niveau vastgezet hebben. Denk aan:

• Angst om alleen gelaten te worden
• Onzekerheid in nieuwe situaties
• Boosheid of frustratie na onbegrip
• Teruggetrokkenheid na trauma
• Hyperalertheid bij overprikkeling

De bloesems bieden geen discipline, geen structuur, geen gedragsverandering. Ze bieden bedding. Vertraging. Ruimte. Ze raken de trilling van het gevoel aan — en nodigen uit tot ontspanning van binnenuit.

Een subtiele weg

Omdat Bach bloesem werkt op het emotionele veld, is het effect zelden spectaculair. Geen directe ‘omslag’. Geen meetbare verandering in minuten. Maar juist daardoor is de werking diepgaand. Een paard dat zich vanbinnen zachter voelt, ontspant zonder dat je iets ‘doet’. Een paard dat een oude angst loslaat, wordt rustiger in zijn lijf. Een paard dat zich weer veilig voelt, zoekt contact in plaats van zich terug te trekken.

Het vraagt dus ook van jou als begeleider een andere houding. Geen verwachtingen, maar observatie. Geen resultaat, maar vertrouwen. Geen haast, maar herhaling. Alleen dan kun je zien hoe krachtig deze subtiele ondersteuning kan zijn.

In het volgende hoofdstuk kijken we naar de wereld van emoties bij paarden. Want pas als je weet wat er leeft, kun je beginnen met waar je wilt ondersteunen.

“Een bloem geneest niet — ze herinnert je aan wie je was, voordat je uit balans raakte.

Hoofdstuk 2 – Emoties bij paarden: herkennen en erkennen

Een paard leeft in het moment — maar niet zonder verleden. Zijn lijf is in het hier en nu, maar zijn gevoel draagt alles wat geweest is mee. Emoties bij paarden zijn écht, diep en vormend. Ze beïnvloeden gedrag, beweging, interactie en zelfs fysieke gezondheid. En toch blijven ze vaak onzichtbaar. Niet omdat ze er niet zijn, maar omdat wij hebben afgeleerd om ze te zien.

Wie met Bach bloesems wil werken, begint dus niet met kiezen of doseren. Je begint met kijken. Met voelen. Met waarnemen wat leeft onder het oppervlak. Want pas als je weet wat je paard voelt, kun je weten wat hij nodig heeft.

Hebben paarden emoties?

Ja. Overduidelijk. En niet alleen basisemoties zoals angst of plezier, maar ook complexere vormen zoals onzekerheid, frustratie, verdriet of overgave. Paarden hebben een rijk innerlijk leven, gevormd door ervaring, relatie en omgeving. Ze bouwen verwachtingen op, herinneren zich gebeurtenissen, leggen verbanden en kunnen anticiperen.

Hun emoties zijn niet altijd gelijk aan die van mensen — maar ze zijn even echt. En vaak ook eerlijker. Want een paard speelt geen rol. Hij voelt wat hij voelt. Hij is wat hij ervaart.

Hoe uiten emoties zich?

Paarden uiten emoties in gedrag, lichaamstaal, energie en soms in stilte. Maar je moet leren kijken. Niet met het hoofd, maar met je hele waarneming. Hier enkele voorbeelden van hoe emoties zich kunnen tonen:

• Angst: hoge hoofdhouding, wegrukken, verstarren, schrikreacties, versnelde ademhaling
• Frustratie: staartzwiepen, tandenknarsen, bokken, weigeren, geïrriteerde blik
• Verdriet of terugtrekking: lage energie, verminderde eetlust, starende blik, weinig interactie
• Overprikkeling: schichtigheid, wiebelen, rusteloosheid, gespannen kaak of rug
• Hypercontrole: ‘braaf’ gedrag met onderliggende spanning, geen initiatief, angst om het fout te doen

Let op: niet elk gedrag is direct emotie — maar gedrag ontstaat vaak uit emotie. Als je leert dat te lezen, zie je waar het echte werk te doen is.

Emotie versus gedrag: een subtiel verschil

Een veelvoorkomende misvatting is dat we gedrag direct willen ‘aanpakken’. Een paard dat niet stilstaat moet ‘geleerd worden’ om rustig te zijn. Maar als dat gedrag voortkomt uit een emotionele disbalans — bijvoorbeeld onzekerheid, wantrouwen of angst — dan is gedragsaanpassing een doekje voor het bloeden.

Bach bloesem werkt niet op gedrag, maar op de oorzaak eronder. Het nodigt het paard uit om het gevoel dat het gedrag aanstuurt te laten zakken. Daarom is de eerste stap: erkenning. Wat zou dit gedrag mij kunnen vertellen? Wat leeft er in dit paard dat hij dit laat zien?

De invloed van jouw aanwezigheid

Paarden spiegelen. Jouw energie, stemming en intentie zijn vaak bepalend voor wat je bij je paard terugziet. Een paard dat ineens onrustig wordt, geeft misschien geen signaal van zijn eigen gevoel, maar van het jouwe.

Daarom is het zo belangrijk dat je jouw eigen innerlijke wereld leert kennen voordat je die van je paard probeert te ‘ondersteunen’. Vanuit rust in jezelf kun je pas écht luisteren naar het gevoel van de ander.

Wat betekent dit voor het werken met bloesems?

Voordat je een bloesem kiest, kijk je naar de emotie. Niet het gedrag, niet de klacht, maar de trilling onder de oppervlakte. Een paard dat schrikkerig is, kan angstig zijn — maar ook overprikkeld. Een paard dat bijt, kan boos zijn — maar ook verdrietig, of overgrensd.

Je leert kijken naar:

• Oogopslag
• Spierspanning
• Ademritme
• Interactie met omgeving
• Repetitieve gedragingen
• Momenten van (on)bereikbaarheid

En je vraagt jezelf af: Wat voel ik hier écht? Wat spiegelt dit paard mij? Waar is hij zichzelf kwijtgeraakt?

In het volgende hoofdstuk onderzoeken we hoe Bach bloesems op deze emotionele lagen inwerken — niet door iets toe te voegen, maar door ruimte te maken voor iets dat al aanwezig is: herstel van binnenuit.

“Een emotie is geen storing in het systeem — het ís het systeem dat zegt: hier heb ik aandacht nodig.”

Hoofdstuk 3 – Hoe werkt Bach bloesem energetisch?

Wie gewend is te denken in stoffen, doseringen en meetbare reacties, zal Bach bloesem in eerste instantie lastig kunnen plaatsen. Want er is niets ‘actiefs’ in de klassieke zin. Geen kruid dat kalmeert. Geen molecuul dat bindt. Geen stofje dat iets blokkeert of stimuleert. En toch gebeurt er iets. Niet op het niveau van chemie, maar op het niveau van trilling — van energie, frequentie, bewustzijn.

Om werkelijk te begrijpen hoe Bach bloesem werkt, is het nodig dat we ons perspectief verschuiven. Van doen naar zijn. Van symptoom naar systeem. Van invloed uitoefenen naar ruimte scheppen. Want bloesemremedies genezen niet. Ze herinneren. Ze spiegelen. Ze nodigen uit tot iets dat al aanwezig is — maar even niet bereikbaar leek.

Trilling, resonantie en veld

Elke bloesem draagt een unieke energetische trilling. Die trilling komt voort uit de plant of bloem zelf: haar vorm, kleur, groeikracht, plek in de natuur, manier van bloeien. Deze trilling wordt overgedragen op water via zonlicht of warmte (de zon- of kookmethode), en wordt vervolgens sterk verdund. Wat overblijft is niet het fysieke extract, maar de frequentie — een energetisch ‘geheugen’ dat informatie draagt.

Wanneer deze frequentie wordt ingenomen, ontstaat er resonantie met vergelijkbare trillingen in het systeem van het paard. Net zoals twee stemvorken gaan meetrillen als ze op dezelfde toon afgestemd zijn, zo raakt een bloesem dat deel in het paard aan dat op gelijke wijze uit balans is.

De bloesem ‘zegt’ als het ware: “Kijk, dit is een mogelijkheid tot evenwicht.” En het paard kan dan — mits het openstaat — dat aanbod volgen. Zonder dwang. Zonder bijwerking. Alleen als het klopt.

Geen correctie, maar herinnering

Bach bloesems onderdrukken niets. Ze halen geen symptomen weg. Wat ze wél doen, is het paard helpen zich iets te herinneren dat tijdelijk buiten bereik was. Een gevoel van vertrouwen, helderheid, rust, richting, moed.

Daarom is de werking soms subtiel, maar altijd richtinggevend. Je ziet geen onmiddellijke gedragsverandering, maar een innerlijke verzachting. Een paard dat weer durft te voelen. Dat zelf de spanning laat zakken. Dat contact zoekt, waar het zich eerst sloot.

En dat vraagt ook van ons als begeleiders een andere houding: die van geduld, van aanwezigheid, van niet-willen.

Wat betekent dit in de praktijk?

Energetische werking vraagt bedding. Een paard dat onder constante druk staat, dat geen rust kent of zichzelf niet kan zijn, zal een bloesem minder kunnen ontvangen. Het lichaam is dan bezig met overleven — en niet met verwerken.

Daarom is het belangrijk om:

• De omgeving veilig en rustig te houden
• De tijd te geven voor integratie (soms dagen, soms weken)
• De bloesem te herhalen op zachte momenten van contact
• Je eigen energie laag en afgestemd te houden

Net als bij een muziekstuk hoor je de klank pas echt als er stilte omheen is.

Geen vervanging, maar aanvulling

Bach bloesem is geen therapie op zich. Het vervangt geen medische zorg, geen training, geen voeding. Maar het kan al deze lagen verdiepen. Een paard dat emotioneel tot rust komt, leert beter. Herstelt sneller. Verbindt dieper. En dat maakt het werk met bloesems waardevol — juist naast je andere zorg.

In het volgende hoofdstuk gaan we de bloesems één voor één bekijken. Wat vertegenwoordigen ze? Welke emoties spreken ze aan? En hoe herken je wanneer een bloesem past bij jouw paard?

“Genezing gebeurt niet door iets toe te voegen, maar door de weg vrij te maken naar wie je in wezen al bent.”

Hoofdstuk 4 – De 38 bloesems: overzicht en toepassing bij paarden

Elke Bach bloesem representeert een emotionele trilling. Niet als symptoom, maar als innerlijke staat. In deze lijst vind je een overzicht van de 38 bloesems met bijbehorende paardgerichte beschrijving. Gebruik het niet als een diagnose-instrument, maar als uitnodiging tot observatie en resonantie. Voel: Herken ik dit in mijn paard? Is dit wat hij nu laat zien, of waar hij mee worstelt?

ANGST

1. Rock Rose – Paniek, vluchtgedrag, bevriezen bij angst
   Voor paarden die plots in paniek raken of totaal blokkeren.
2. Mimulus – Angst voor herkenbare situaties (trailers, geluiden)
   Voor gevoelige paarden die specifieke dingen spannend vinden.
3. Cherry Plum – Angst om zelfcontrole te verliezen, explosief gedrag
   Voor paarden die ‘plotseling’ ontploffen of bijten zonder waarschuwing.
4. Aspen – Onverklaarbare onrust, vage spanning
   Voor paarden die schrikachtig zijn zonder duidelijke aanleiding.
5. Red Chestnut – Overbezorgdheid om anderen (maatje, mens)
   Voor paarden die niet kunnen ontspannen als de ander weg is.

ONZEKERHEID

1. Cerato – Twijfel aan eigen intuïtie, zoekt constant bevestiging
   Voor paarden die steeds vragen ‘doe ik het goed zo?’
2. Scleranthus – Wankel, moeilijk kiezen, innerlijke onbalans
   Voor paarden met wisselend gedrag, van afwachtend naar onrustig.
3. Gentian – Snel ontmoedigd, opgeeft bij tegenslag
   Voor paarden die terugdeinzen als iets niet direct lukt.
4. Gorse – Diepe hopeloosheid, opgegeven van binnen
   Voor paarden die niets meer proberen, innerlijk geblokkeerd lijken.
5. Hornbeam – Mentale vermoeidheid, tegenzin
   Voor paarden die loom zijn, moeilijk opstarten, uitstellen van beweging.
6. Wild Oat – Onrust door gebrek aan richting
   Voor jonge of ongerichte paarden die blijven zoeken, maar niet landen.

ONVOLDOENDE INTERESSE

1. Clematis – Dromerig, niet aanwezig, afstandelijk
   Voor paarden die afwezig lijken, weinig focus of verbinding tonen.
2. Honeysuckle – Leven in het verleden, moeite met verandering
   Voor paarden die blijven hangen in oud gedrag of trauma.
3. Wild Rose – Berusting, geen initiatief meer
   Voor paarden die ‘opgegeven’ lijken en passief zijn.
4. Olive – Uitputting, geen energie meer
   Voor paarden die langdurig overbelast zijn geweest, fysiek of emotioneel.
5. White Chestnut – Innerlijke onrust, gedachten blijven ‘malen’
   Voor paarden die rusteloos zijn zonder duidelijke oorzaak.
6. Mustard – Plotselinge zwaarte, emotionele wolk
   Voor paarden die ineens somber of ingetogen zijn.
7. Chestnut Bud – Herhaling van fouten, niet leren van ervaring
   Voor paarden die steeds opnieuw vastlopen op hetzelfde punt.

EENZAAMHEID

1. Water Violet – Gereserveerd, afstandelijk, moeilijk contact
   Voor paarden die zich emotioneel afzonderen.
2. Impatiens – Ongeduldig, snel geërgerd, gehaast
   Voor paarden die snel ‘te veel’ zijn, altijd een stap vooruit.
3. Heather – Overmatig aandacht zoeken, onrust zonder nabijheid
   Voor paarden die constant contact nodig hebben en niet alleen kunnen zijn.

OVERGEVOELIGHEID VOOR INVLOEDEN

1. Agrimony – Vrolijk masker over innerlijke onrust
   Voor paarden die ogenschijnlijk meewerken maar diep vanbinnen spanning dragen.
2. Centaury – Geen grenzen, moeilijk nee zeggen
   Voor paarden die alles toelaten, maar intern overbelast raken.
3. Walnut – Moeite met overgangen, verandering, invloeden
   Voor paarden bij verhuizing, weidewissel, nieuw werk, andere mensen.
4. Holly – Jaloezie, woede, wantrouwen
   Voor paarden die agressief reageren op andere paarden of mensen zonder duidelijke reden.

MOEDERLIJKE OVERZORG / CONTROLE

1. Larch – Gebrek aan zelfvertrouwen
   Voor paarden die zich niet durven uiten of ‘verlegen’ zijn onder druk.
2. Pine – Schuldgevoel, ‘ik doe het nooit goed’
   Voor paarden die zichzelf altijd lijken te straffen.
3. Elm – Overweldigd door verantwoordelijkheid
   Voor paarden die normaal sterk zijn, maar tijdelijk instorten.
4. Sweet Chestnut – Diep innerlijk lijden, wanhoop
   Voor paarden die compleet vastzitten of zich emotioneel afsluiten.
5. Star of Bethlehem – Shock, trauma, oude pijn
   Voor paarden na ongeluk, verlies, operatie of eerdere mishandeling.
6. Willow – Bitterheid, slachtofferschap
   Voor paarden die zich ‘tegenwerken’, passief-agressief gedrag tonen.
7. Oak – Overbelasting ondanks doorzettingsvermogen
   Voor paarden die altijd ‘doorgaan’ maar niet meer kunnen.
8. Crab Apple – Gevoel van onreinheid, zelfafwijzing
   Voor paarden met overmatige poetsdrang, huidklachten of afkeer van aanraking.

VASTHOUDEN AAN BEPAALDE GEESTESTOESTANDEN

1. Chicory – Overbezorgd, claimend, emotioneel afhankelijk
   Voor paarden die hun mens ‘opeisen’ of andere paarden verdringen.
2. Vervain – Overenthousiast, fanatiek, geen rust
   Voor paarden die moeilijk ontspannen, altijd ‘aan’ staan.
3. Vine – Dominant, bazig, controlerend
   Voor paarden die grenzen testen of anderen proberen te overheersen.
4. Beech – Kritisch, intolerant, snel geïrriteerd
   Voor paarden die prikkelbaar zijn en weinig ruimte laten voor anderen.
5. Rock Water – Te streng voor zichzelf, rigiditeit
   Voor paarden die ‘perfect’ willen zijn, moeite hebben met loslaten.

In het volgende hoofdstuk leer je hoe je vanuit intuïtie en waarneming een passende bloesem kunt kiezen. Niet met het hoofd, maar met aanwezigheid — en vertrouwen op wat het paard je laat voelen.

“Elke bloesem is een zachte aanraking van het innerlijk

— een herinnering aan wie je bent, zonder het masker van je gedrag.”

Hoofdstuk 5 – Bach bloesem kiezen: intuïtie en observatie

Een paard vraagt niet om een bloesem. Het legt geen klacht voor. Het stelt geen diagnose. En toch communiceert het voortdurend. Met zijn ogen, zijn houding, zijn adem, zijn nabijheid of juist afstand. Het paard laat zien wat er speelt — als wij bereid zijn om te kijken. En precies daar begint het kiezen van de juiste Bach bloesem: niet in boeken of lijstjes, maar in de relatie.

Bach bloesem kiezen is geen rationeel proces. Natuurlijk kun je je verdiepen in de betekenis van elke remedie. Je kunt gedrag koppelen aan bloesems. Maar de ware kunst ligt dieper. In het aanvoelen van het veld. In de vraag: Wat wordt hier gevoeld maar niet verwoord?

Luisteren voorbij het gedrag

Een paard dat onrustig is, heeft niet per se onrust als kernprobleem. Misschien zit er angst onder. Of controleverlies. Of vermoeidheid. Een paard dat dominant overkomt, kan diep onzeker zijn. Een paard dat zich terugtrekt, kan overprikkeld zijn of juist verdrietig.

Daarom begint kiezen met vertragen. Met kijken zonder interpretatie. Met deze vragen:

• Wat valt me écht op aan mijn paard vandaag?
• Wanneer zie ik verandering in energie?
• Wat gebeurt er vlak vóór het gedrag?
• Welke emotie resoneert in mij als ik bij hem ben?
• Wat gebeurt er in mijn lijf als ik hem observeer?

Het antwoord op deze vragen wijst vaak richting de juiste bloesem — zonder dat je hoeft te ‘weten’.

De rol van intuïtie

Je hoeft geen expert te zijn. Je hoeft geen exacte reden te vinden. Je hoeft alleen maar open te zijn. Vaak weet je het wel — in een flits, in een gevoel, in een aanraking. Je ziet een blik, een beweging, en je voelt: ja, dit is het.

Dat is intuïtie. Niet zweverig, maar afgestemd. Gebaseerd op al jouw eerdere ervaring, kennis, en de liefdevolle verbinding met je paard. Vertrouw daar op.

Vaak helpt het om een lijst met bloesems bij de hand te houden en intuïtief te lezen. Waar valt je oog op? Welke omschrijving raakt iets in je? Welke bloesem lijkt ‘bij je paard te horen’ — zelfs zonder reden?

Werken met testsets en zelfkeuze

Sommige begeleiders werken met testsets: flesjes met verdunde bloesems die het paard zelf mag benaderen. Dit kan waardevol zijn — mits het paard vrij is om te kiezen. Laat het flesje dicht, bied het paard de gelegenheid om te ruiken, contact te maken of afstand te nemen. De bloesem die het paard het langst benadert of duidelijk herhaaldelijk opzoekt, kan een aanwijzing zijn.

Wees echter voorzichtig met over-interpreteren. Niet elke benadering is een keuze, en niet elke afwijzing is een ‘nee’. Zie het als onderdeel van het geheel.

Minder is meer

Kies niet te veel bloesems tegelijk. Drie tot vijf is meestal voldoende. Elke bloesem opent een veld. Te veel tegelijk kan de energie vertroebelen, en het proces vertragen in plaats van verdiepen. Soms is zelfs één bloesem al genoeg om iets wezenlijks in beweging te brengen.

En durf ook af te wachten. Kijk wat er verandert. Wat er verzacht. Wat er opent in je paard — en in jezelf.

Keuzes die mogen groeien

Soms kies je een bloesem, en voel je later dat hij toch niet helemaal klopt. Dat is geen fout, maar een onderdeel van het proces. Misschien moest je eerst iets ‘aanraken’ voordat je kon zien wat eronder zat. Wees daarin mild. Verander niet te snel, maar volg het ritme. Een bloesem laat zich voelen in laagjes. Geef het tijd.

In het volgende hoofdstuk kijken we hoe je een gekozen bloesem daadwerkelijk toedient — op een manier die past bij je paard, jullie relatie, en het moment.

“Je hoeft het niet te weten. Je hoeft alleen bereid te zijn om te zien wat je nog niet durfde voelen.”

Hoofdstuk 6 – Toediening: methodes, dosering en momenten

Een Bach bloesem kiezen is een vorm van luisteren. Maar toedienen is een vorm van aanbieden — zonder forceren, zonder haast. Het is alsof je zegt: “Hier is iets dat je kan helpen, als je er klaar voor bent.” En daarin ligt de werkelijke kracht van de bloesem: in de ruimte die je laat. Niet alleen in het middel zelf, maar in hoe je het brengt.

In dit hoofdstuk leer je hoe je een gekozen bloesem of mengsel aan je paard kunt geven, op manieren die aansluiten bij zijn aard, jullie relatie en het moment van de dag.

De basis: hoe vaak en hoe lang?

• Frequentie: Standaard is 4 keer per dag. Bij paarden volstaat in veel gevallen 2 à 3 keer per dag, mits in rust en met aandacht toegediend.
• Duur: Een kuur duurt gemiddeld 2 tot 3 weken. Bij acute situaties kan een paar dagen al voldoende zijn. Bij diepe patronen kun je langer begeleiden.
• Observatie: Let op kleine veranderingen. Soms zie je al binnen een dag verzachting. Soms pas na een week. Vertrouw op het proces.

Methode 1: Via het voer of drinkwater

• Voer: Druppel 4 tot 6 druppels op een handje slobber, pulp of muesli. Zorg dat het paard het rustig opeet.
• Water: Voeg de druppels toe aan een aparte emmer water die je in de paddock of stal aanbiedt. Niet in de algemene drinkwatervoorziening — de frequentie en dosering zijn dan oncontroleerbaar.

Deze methode is eenvoudig, maar vraagt wel dat je zeker weet dat je paard het water of voer daadwerkelijk inneemt.

Methode 2: Op de tong of lippen

• Direct toedienen: Gebruik een plastic pipetflesje (geen glas) en druppel zachtjes op de tong, tandvlees of lippen. Dit vraagt een rustig moment en een paard dat deze nabijheid toelaat.
• Voordeel: Directe opname via slijmvliezen, zeer effectief bij acute situaties (stressmoment, transport, behandeling).

Zorg altijd voor kalmte, geen dwang, en gebruik je ademhaling om het paard gerust te stellen.

Methode 3: Uiterlijk gebruik (voor gevoelige of getraumatiseerde paarden)

• Op vacht: Druppel op een zachte plek zoals de schouder of borst. Liefst tijdens of na een rustige poetsbeurt.
• Bij aanrakingstherapie: Combineer met TTouch, zachte massage of energetisch werk. De bloesem ‘reist’ dan mee via intentie en huidcontact.
• Bij geurgevoeligheid: Laat het paard aan het flesje ruiken zonder aanraking. Observeer of hij wegdraait, snuffelt, of blijft hangen.

Deze methode is subtiel en geschikt voor paarden die geen aanraking in de mond toelaten of herstellend zijn van trauma.

Wanneer geef je een bloesem?

• Tijdens een rustmoment, niet vlak voor intensieve training
• Voor of na een verandering: verhuizing, nieuw paard, behandeling
• Als je zelf kalm bent en aanwezig kunt zijn
• Rondom vaste momenten van contact: voeren, poetsen, wandelen

Het gaat niet om ‘tijdstippen’, maar om beschikbaarheid. Zorg dat je aanwezig bent in wat je aanbiedt.

Hoe weet je of het werkt?

Let op:

• Verzachting in houding of blik
• Veranderingen in interactie (minder terugtrekking, meer initiatief)
• Afname van overreacties of spanning
• Verdieping van rust, contact of vertrouwen

Soms zie je iets ‘doorbreken’ — een emotie, een trilling, een fysieke reactie (gapende ontspanning, tranen, diepe zucht). Dat is niet het doel, maar een teken dat iets in beweging komt.

In het volgende hoofdstuk gaan we dieper in op combinaties van bloesems: hoe stel je een mengsel samen, wanneer is minder beter, en hoe zorg je voor helderheid in wat je aanbiedt?

“Niet wat je geeft is doorslaggevend, maar hoe je aanwezig bent op het moment dat je iets aanreikt.”

Hoofdstuk 7 – Combinaties en persoonlijke mengsels

Soms is één bloesem genoeg. Soms vraagt een situatie om meerdere lagen tegelijk. Een paard dat teruggetrokken is, kan ook angstig zijn. Een paard dat dominant lijkt, draagt misschien frustratie én vermoeidheid. In zulke gevallen kun je bloesems combineren — als een zorgvuldig afgestemd akkoord dat het hele emotionele veld aanspreekt.

Maar het mengen van bloesems is geen optelsom. Het is een kunst. Een uitnodiging om dieper te luisteren naar wat er leeft. Niet om ‘alles mee te nemen’, maar om precies dát samen te brengen wat nodig is om het proces in beweging te brengen. Eenvoud blijft ook hier de sleutel.

Hoeveel bloesems per mengsel?

Idealiter 3 tot 5 verschillende bloesems.

• Minder is krachtiger.
• Meer dan 6 wordt vaak te diffuus, tenzij het gaat om een zeer complexe situatie of op advies van een ervaren bloesemtherapeut.

Een goed mengsel:

• Spreekt meerdere aspecten van één thema aan (bijvoorbeeld angst + onzekerheid + terugtrekking)
• Volgt het verhaal van het paard, niet het gedrag alleen
• Blijft helder in intentie

Hoe stel je een persoonlijk mengsel samen?

1. Observeer vanuit rust
   Neem de tijd om je paard waar te nemen zonder iets te willen veranderen. Schrijf desnoods op wat je ziet, voelt, vermoedt.
2. Voel het thema
   Is het paard overprikkeld? Of juist afgesloten? Is er verlies, verandering, angst, controle? Laat het thema ontstaan zonder te forceren.
3. Kies de kernbloesem
   Welke bloesem raakt het diepste gevoel aan? Begin daarmee. Dit is de ‘drager’ van het mengsel.
4. Voeg ondersteunende bloesems toe
   Kies 1 tot 3 aanvullende bloesems die het proces verzachten, openen of begeleiden. Denk aan een troostbloesem (bijv. Star of Bethlehem) of een bloesem die helpt om open te blijven (bijv. Walnut).
5. Controleer op overbodigheid
   Sommige bloesems overlappen. Vermijd dubbele intenties. Kies voor scherpte, niet voor volledigheid.

Mengvormen en dosering

Een mengsel kun je op verschillende manieren samenstellen:

• Via een doseerflesje (30 ml):
  • 2 druppels van elke gekozen bloesem
  • Aanvullen met bronwater (eventueel met druppel appelciderazijn of alcohol als conservering)
• Via een glazen of plastic flesje met pipet:
  • Handig voor dagelijks gebruik
  • Let op hygiëne, koel en donker bewaren, binnen 3 weken gebruiken

Toediening: 4 druppels, 2–4 keer per dag, afhankelijk van het ritme van je paard en de gevoeligheid.

Verandering door herhaling

Een mengsel werkt niet als een pil. Het werkt als een herhaalde uitnodiging. Hoe vaker je het aanbiedt in afstemming, hoe dieper de boodschap verankert raakt. En vaak merk je na een paar dagen: er verschuift iets. Een blik wordt zachter. Een beweging minder reactief. Een patroon wordt doorbroken.

Soms werkt het mengsel een tijdje en voel je dat het klaar is. Soms komt er iets nieuws naar boven — en vraagt het proces om een bijstelling. Zie dat niet als ‘fout’, maar als verdieping.

Voorbeelden van veelvoorkomende combinaties

Voor angst en terugtrekking:

• Mimulus – angst voor bekende dingen
• Aspen – diffuse spanning
• Star of Bethlehem – voor shock
• Walnut – bescherming bij verwerking

Voor overprikkeling en ongeduld:

• Impatiens – onrust en haast
• White Chestnut – mentale onrust
• Elm – overbelasting
• Oak – grenzen van veerkracht

Voor trauma en herstart:

• Star of Bethlehem – verwerking
• Gorse – hoop
• Larch – zelfvertrouwen
• Wild Rose – hernieuwde levenskracht

In het volgende hoofdstuk nemen we je mee in een aantal casussen. Praktijkvoorbeelden van paarden en hun proces met bloesemondersteuning, met observatie, interventie en verandering. Niet als bewijs — maar als inspiratie.

“Een goed mengsel is als een fluistering:

het zegt precies wat nodig is, op het juiste moment, zonder iets op te dringen.”

Hoofdstuk 8 – Casussen: ervaringen uit de praktijk

Bach bloesems werken op subtiele lagen. Je ziet het niet altijd meteen, je kunt het niet afdwingen, en toch gebeurt er iets. De volgende praktijkverhalen illustreren hoe kleine veranderingen in gedrag of energie soms het begin zijn van een diep herstel. Geen spectaculaire wendingen, maar stille processen waarin iets ontspant, opent of terugkeert.

Deze casussen zijn geen recepten. Elk paard is uniek. Elke situatie vraagt afstemming. Maar misschien herken je iets — in je paard, in jezelf, of in de relatie tussen jullie.

Casus 1 – ‘Luna’: de merrie die zich niet liet aanraken

Situatie
Luna was een 6-jarige merrie die sinds haar verhuizing moeilijk benaderbaar was. Ze keerde zich af bij aanraking, spande haar lichaam bij toenadering, en week uit bij het borstelen. Haar eigenaresse omschreef het als: “Ze lijkt wel van glas.”

Observatie
Luna had een gespannen kaak, een dichte blik en een zeer hoge schrikdrempel. Toch leek er geen directe angst: eerder een gevoel van afwezigheid. Alsof ze zichzelf had afgesloten.

Gekozen bloesems

• Star of Bethlehem – voor diepe verwerking van overgang en mogelijke traumareactie
• Walnut – om haar te ondersteunen bij aanpassing aan de nieuwe omgeving
• Water Violet – om de zelfgekozen afstand zachter te maken, zonder haar te forceren
• Crab Apple – voor het gevoel van onreinheid of afkeer bij aanraking

Verloop
Na 5 dagen toediening in een slobbermoment begon Luna’s blik te verzachten. Ze draaide zich naar haar eigenaresse tijdens het voeren, wat ze voorheen niet deed. Na 10 dagen liet ze zich zachtjes borstelen aan de schouder zonder spanning. Na 3 weken maakte ze zelf voor het eerst fysiek contact.

Reflectie
De bloesems gaven haar geen ‘vertrouwen’. Ze creëerden ruimte waarin het vertrouwen weer kon terugkeren. Niet door iets te vragen, maar door niets te eisen.

Casus 2 – ‘Joris’: de ruin met uitvalgedrag

Situatie
Joris, een ruin van 9 jaar, beet en trapte bij het opzadelen. Hij was snel gefrustreerd, schoot uit contact en reageerde explosief op lichte druk. De eigenaar had al meerdere methodes geprobeerd, van natural horsemanship tot bodywork.

Observatie
Joris had heldere ogen, veel energie en was fysiek gezond. Maar zijn ademhaling versnelde bij het zien van tuig en zadel. Zijn blik werd op dat moment donker, zijn lijf strak. Alsof er oud ongemak werd aangeraakt.

Gekozen bloesems

• Cherry Plum – voor het plotselinge, impulsieve gedrag uit controleverlies
• Holly – voor diepe irritatie en boosheid vanuit innerlijke spanning
• Rock Water – voor de strenge innerlijke druk die hij zichzelf leek op te leggen
• Impatiens – voor zijn ongeduld en ‘te snel willen’

Verloop
De bloesem werd 2x daags op de lippen toegediend. Na een week gaf Joris voor het eerst een diepe zucht bij het zadelmoment. Geen grote verandering, maar iets verzachtte. In week 2 begon hij zelf zijn neus naar het halster te brengen. Bij het opzadelen stond hij weliswaar alert, maar niet meer gespannen. Het gedrag werd niet ‘aangepast’, maar zijn energie veranderde. Hij kreeg ruimte om anders te reageren.

Reflectie
Zijn uitval was geen teken van verzet, maar van overspoeling. De bloesems gaven hem terug wat hij miste: innerlijke ruimte en het gevoel dat hij keuzes mocht maken.

Casus 3 – ‘Fay’: de jonge pony zonder rust

Situatie
Fay was een 3-jarige pony die net was beleerd. Ze was leergierig, slim en gevoelig, maar raakte snel overprikkeld. In de omgang was ze sociaal, maar tijdens training werd ze nerveus, overmatig actief, en moeilijk bereikbaar.

Observatie
Fay kon moeilijk stilstaan, raakte snel afgeleid en had een hoge spierspanning. Haar eigenaar beschreef het als: “Ze wil alles tegelijk doen en niks lukt.”

Gekozen bloesems

• Vervain – voor overenthousiasme en onvermogen tot rust
• White Chestnut – voor mentale overactiviteit
• Elm – voor het gevoel ‘het allemaal goed te moeten doen’
• Larch – om haar zelfvertrouwen in leren te ondersteunen

Verloop
De bloesems werden 3 weken toegediend via slobber. In week 1 zag de eigenaar meer rust in het poetsmoment. In week 2 bleef Fay voor het eerst stilstaan bij het opstappen. In week 3 liep ze zelf naar de trainingscirkel en bleef daar wachten — zonder aanmoediging.

Reflectie
Fay wilde leren, maar kon zichzelf niet reguleren. De bloesems gaven haar geen rust, maar hielpen haar om de rust in zichzelf te hervinden — waardoor leren vanzelf kon ontstaan.

In het volgende hoofdstuk bespreken we veelgemaakte fouten en misvattingen bij het werken met bloesems. Niet om te corrigeren, maar om bewustzijn te verdiepen — zodat je met nog meer helderheid en vertrouwen kunt begeleiden.

“Wat verandert is zelden het gedrag. Wat verandert is de ruimte waarbinnen het gedrag geen strijd meer hoeft te zijn.”

Hoofdstuk 9 – Veelgemaakte fouten en misvattingen

Werken met Bach bloesems vraagt geen perfectie, maar wel bewustzijn. Het is een subtiele vorm van begeleiden die anders werkt dan de meeste therapieën. Daarom ontstaan er soms misverstanden of automatische patronen die het proces belemmeren. Niet uit onwil, maar uit onwetendheid of goede bedoelingen.

In dit hoofdstuk belichten we enkele veelvoorkomende valkuilen. Niet om te oordelen, maar om je te helpen je benadering te verfijnen. Zodat je de bloesems werkelijk tot hun recht laat komen — en je paard tot zichzelf.

1. Te veel tegelijk willen aanpakken

Een veelvoorkomende fout is het kiezen van te veel bloesems tegelijk. In de hoop dat ‘alles’ aangeraakt wordt, belanden er soms acht of tien bloesems in één flesje. Het gevolg is vaak verwarring. Niet alleen bij de begeleider, maar ook bij het paard. De energie raakt diffuus. Er is geen duidelijke richting meer.

Wat helpt: Kies maximaal vijf bloesems. Minder als je werkt met een heel gevoelig paard. Laat eenvoud spreken.

2. Werken vanuit gedrag in plaats van gevoel

Een paard dat bijt, wordt soms gezien als boos. Een paard dat vluchtt, als angstig. Maar gedrag is niet altijd een directe afspiegeling van emotie. Als je alleen naar gedrag kijkt, mis je de laag eronder. En kies je misschien een bloesem die niet raakt wat werkelijk leeft.

Wat helpt: Stel jezelf telkens de vraag: Wat zou dit gedrag kunnen vertellen over het innerlijk? Wat wordt hier misschien verhuld in plaats van getoond?

3. Onvoldoende tijd geven aan het proces

Soms lijkt er ‘niets’ te gebeuren. Er is geen directe verandering. En dus besluit men: deze bloesem werkt niet. Maar energetisch werk vraagt tijd. Vertraging. Integratie. Het systeem van het paard moet openen, ontvangen, doorvoelen.

Wat helpt: Geef een mengsel minstens 10–14 dagen de kans, tenzij er duidelijke tekenen zijn dat het niet past. Let op kleine veranderingen. Niet in prestatie, maar in blik, houding, energie.

4. Verwachten dat de bloesem het ‘oplost’

Een bloesem is geen tovermiddel. Het verandert niets aan de omstandigheden. Het neemt geen verleden weg. Wat het wel doet: ruimte scheppen. De voorwaarde creëren waarin het paard zelf iets kan laten zakken of doorvoelen.

Wat helpt: Blijf ook zelf aanwezig. Ondersteun waar nodig met rust, weidegang, veiligheid. De bloesem werkt alleen als het paard niet voortdurend wordt getriggerd.

5. De eigen energie vergeten

Jouw staat van zijn is medebepalend voor het effect van de bloesems. Een paard dat bloesems krijgt van een mens die ongeduldig, gejaagd of gespannen is, voelt dat. En sluit zich mogelijk alsnog af. De bloesem kan dan moeilijker zijn werk doen.

Wat helpt: Neem zelf ook een moment van stilte vóór je toedient. Adem diep. Kom tot rust. Word beschikbaar. Soms is dát de grootste heling die je biedt.

6. Niet afstemmen op het individuele paard

Wat bij het ene paard werkt, doet bij het andere niets. Niet omdat de bloesem ‘niet werkt’, maar omdat het proces anders is. Temperament, voorgeschiedenis, gevoeligheid en omgeving spelen allemaal een rol.

Wat helpt: Laat het oordeel los. Blijf open. Blijf kijken. En durf opnieuw te kiezen als iets niet klopt.

In het volgende hoofdstuk kijken we hoe je de bloesems niet alleen gebruikt als ondersteuning bij klachten, maar ook als verrijking van de dagelijkse relatie met je paard — een pad van verdieping, afstemming en groei.

“De bloesem is geen oplossing. Het is een uitnodiging. En jij bepaalt hoe zacht die uitnodiging wordt uitgesproken.”

Hoofdstuk 10 – Werken met Bach bloesem in verbinding

Bach bloesem is meer dan een middel. Het is een uitnodiging tot verbinding. Niet alleen in het paard zelf, maar ook in de relatie tussen paard en mens. Want zodra jij vertraagt om te voelen welke bloesem past, stap je al uit het patroon van ‘doen’ — en kom je dichter bij het zijn. En precies daar, in dat tussenmoment van stilte, ontstaat iets nieuws: contact op een laag waar woorden niet meer nodig zijn.

Werken met bloesems is geen handeling die je ‘voor’ je paard doet. Het is iets wat je samen draagt. Jij als begeleider opent de ruimte. Het paard vult die met zijn aanwezigheid. En samen leer je steeds beter luisteren. Naar jezelf. Naar elkaar.

Bloesems als spiegel in de relatie

Soms kies je een bloesem voor je paard — en voel je ineens: dit geldt ook voor mij. Je merkt dat zijn spanning jouw spanning weerspiegelt. Dat zijn terugtrekking raakt aan jouw eigen kwetsbaarheid. Of dat zijn onrust je confronteert met je eigen haast.

Dat is geen toeval. De relatie tussen paard en mens is vaak energetisch verweven. Een paard voelt wat jij uitzendt, ook als jij het niet zegt. Daarom werkt een bloesem niet alleen via het flesje, maar ook via jouw aanwezigheid. Jouw rust is soms krachtiger dan de remedie zelf.

Wat helpt:

• Neem zelf ook bloesems als je voelt dat iets bij jou aangeraakt wordt
• Bespreek je proces met iemand die luistert zonder oordeel
• Zie jullie ontwikkeling als een gedeeld pad, geen eenzijdige ‘zorg’

Rituelen en aandacht: de kracht van herhaling

Bloesems werken het diepst als ze een vast ritme krijgen in het dagelijkse leven. Niet als verplichting, maar als klein ritueel. Een moment van verbinding.

Voorbeelden:

• Een paar druppels tijdens het borstelen, met een bewuste aanraking
• Een korte ademhalingsoefening bij het geven van de bloesem
• Een moment van stilte, zonder woorden, als afsluiting van het voeren

Deze momenten zijn helend. Niet door wat je doet, maar door hoe je er bent.

De ruimte om niets te veranderen

Misschien is dit wel het mooiste aspect van werken met bloesems: dat het je uitnodigt om iets niet te willen ‘fixen’. Je leert te zijn met wat er is. Je paard te zien in zijn hele wezen — met zijn emoties, zijn signalen, zijn pad.

En juist in die ruimte ontstaat beweging. Een paard dat voelt dat hij niet ‘beter’ hoeft te zijn, ontspant. Een paard dat niet beoordeeld wordt op zijn gedrag, maar gehoord in zijn gevoel, durft weer tevoorschijn te komen.

Dat is de ware betekenis van werken met bloesems in verbinding. Niet genezen. Niet oplossen. Maar beschikbaar zijn. Liefdevol aanwezig, op een plek waar heling vanzelf mag ontstaan.

In het volgende hoofdstuk ronden we deze gids af met een bredere reflectie. Wat vraagt het om met Bach bloesems te werken op deze manier? Hoe blijf je afgestemd? En hoe kun je blijven groeien in zachtheid en vertrouwen?

“Een bloesem opent geen deur. Ze laat een raam op een kier

— zodat licht, lucht en leven weer zachtjes binnen kunnen stromen.”

Hoofdstuk 11 – Reflectie en verdieping in je relatie met je paard

De relatie met een paard is geen project. Het is een levende verbinding, opgebouwd uit kleine momenten van aanwezigheid, van voelen, van luisteren zonder woorden. En het is juist in die stilte, in dat niet-weten, dat er iets kostbaars ontstaat: echte afstemming.

Werken met Bach bloesems is een uitnodiging om op dat niveau aanwezig te zijn. Niet om je paard te ‘helpen’ op een manier die wij gewend zijn — doelgericht, oplossingsgericht — maar om samen met hem stil te staan bij wat er werkelijk leeft. Bij wat gehoord wil worden. Bij wat misschien al heel lang wacht op zachtheid.

Verdieping begint bij jezelf

Elk gebaar naar je paard is ook een gebaar naar jezelf. Als jij vertraagt om zijn blik te vangen, vang je ook een glimp op van je eigen binnenwereld. Als jij luistert naar zijn emoties, leer je tegelijk je eigen reacties herkennen. Zijn onrust laat jouw haast zien. Zijn weerstand weerspiegelt jouw controle. Zijn zachtheid opent jouw hart.

Die spiegel is niet altijd comfortabel — maar altijd eerlijk. En het mooie is: je hoeft het niet perfect te doen. Je hoeft het alleen maar te blijven zien. Steeds opnieuw.

Je paard als gids

Paarden leven in het nu. Ze dragen het verleden, maar ze zijn het niet. Ze blijven voortdurend zoeken naar harmonie, naar balans. En als wij mee durven bewegen in dat zoeken, ontstaat er iets wonderlijks: een pad dat niet leidt naar ‘beter’, maar naar dieper.

Bach bloesems maken dat pad voelbaar. Ze openen de tussenruimte waarin je geen actie hoeft te ondernemen, maar aanwezig kunt zijn in wat zich aandient. Ze geven geen antwoord — ze stellen een vraag. En in het leven van die vraag ontstaat echte verbinding.

Vragen die je onderweg kunt meenemen:

• Waar laat ik mijn paard leiden, en waar wil ik zelf sturen?
• Hoe reageer ik op zijn grenzen? Met zachtheid, of met oordeel?
• Durf ik ruimte te geven aan zijn proces — ook als ik het niet begrijp?
• Welke bloesem zou ikzelf op dit moment nodig hebben?

Want de relatie met je paard is niet los te zien van de relatie met jezelf. Wat je bereid bent in jezelf te ontmoeten, kun je ook bij hem toestaan.

Een gezamenlijke reis

Misschien heb je deze gids gelezen omdat je zocht naar handvatten. Of omdat je iets in je paard voelde dat je niet kon plaatsen. Misschien wilde je helpen, verzachten, begrijpen.

Wat je reden ook was: weet dat je nu op een pad bent gekomen dat verder gaat dan kennis. Je hebt gekozen voor afstemming. Voor verbinding. Voor zorg zonder druk. En dat is een zeldzame vorm van moed in een wereld die vaak snelheid en controle eist.

Blijf luisteren. Blijf voelen. Niet alleen naar je paard, maar ook naar jezelf. Want hoe meer jij thuis komt in je eigen stilte, hoe veiliger het wordt voor je paard om te helen, te openen, te bloeien.

En daar, in die wederzijdse ruimte, groeit de echte relatie. Een relatie waarin niets geforceerd wordt — maar alles mag ontstaan.

“Diep contact vraagt geen woorden, geen oplossingen, geen zekerheden.

Alleen maar aanwezigheid. Alleen maar: ik zie jou.”

Dank je.

Voor het lezen. Voor het voelen. Voor het meenemen van deze gids in jouw relatie met je paard. Maar vooral: dank je voor je bereidheid om met zachte ogen te kijken. Naar wat leeft. Naar wat misschien nog niet zichtbaar is. Naar wat geraakt mag worden — zonder dat het gefixt hoeft te worden.

Bij Equi-Care geloven we dat echte verandering begint in de stilte. In het moment waarop je besluit te luisteren zonder oordeel. Waarop je kiest om niet harder te werken, maar dieper te voelen. En waarin je beseft dat zorg niet zit in grote gebaren, maar in kleine herhalingen van aanwezigheid.

Bach bloesem is voor ons geen techniek, geen methode, geen wondermiddel. Het is een herinnering. Aan verbinding. Aan afstemming. Aan wie je paard is, voorbij zijn gedrag. En aan wie jij mag zijn, in relatie tot hem: een mens die voelt, begeleidt, en steeds opnieuw durft te kiezen voor zachtheid.

En laat het duidelijk zijn: deze bloesems vervangen geen medische zorg. Bij ziekte, lichamelijke klachten of twijfel is reguliere diergeneeskunde altijd de eerste stap. Wat bloesems wél doen, is ruimte creëren — in het innerlijk. Zodat herstel, rust en vertrouwen zich opnieuw kunnen aandienen, als deel van een groter geheel.

We hopen dat deze gids je niet alleen informatie heeft gegeven, maar vooral vertrouwen. In je eigen waarneming. In je paard. En in de kracht van subtiele ondersteuning.

Blijf vragen stellen. Blijf verwonderd. Blijf openstaan voor wat zich aandient, ook als het niet in een boekje past. Je paard is je gids. En jij mag zijn bedding zijn.

Met liefde,
Equi-Care

“Zorg voor een ander begint bij jezelf toestaan om stil te worden.

Want alleen in stilte kun je écht horen wat het dier je vertelt.”

Liever zonder onderbrekingen lezen?
Download deze gids nu voor een aanbiedingsprijs – reclamevrij en altijd bij de hand!