1. Hoofdstuk 1 – Wat is emotioneel welzijn bij paarden?

   Emotioneel welzijn bij paarden is geen luxe, geen bijzaak, geen extraatje voor wie 'meer wil dan training'. Het is het fundament onder alles wat we samen doen. Of je nu met je paard rijdt, wandelt, grondwerk doet of simpelweg tijd samen doorbrengt: zijn emotionele toestand beïnvloedt alles. Zijn gedrag, zijn gezondheid, zijn bereidheid om met jou samen te werken. Maar bovenal bepaalt het of hij zich veilig voelt. En veiligheid is voor een paard geen wens, maar een basisbehoefte.

   Toch wordt die emotionele laag vaak over het hoofd gezien. We leren kijken naar het fysieke: is hij kreupel? Loopt hij goed? Eet hij zijn hooi? We beoordelen gedrag: is hij gehoorzaam? Werkt hij mee? Maar zelden staan we stil bij de diepere vraag: Hoe voelt mijn paard zich vandaag? En misschien nog belangrijker: Wat zegt dat gevoel over onze relatie, over zijn omgeving, over wat hij nodig heeft?

   Een paard met emotioneel welzijn is niet per se een paard dat altijd ‘braaf’ is of ‘makkelijk’. Het is een paard dat zich gehoord voelt. Dat zijn gevoelens mag uiten zonder dat die meteen bestempeld worden als lastig of verkeerd. Het is een paard dat vertrouwen heeft in de wereld om zich heen — omdat hij geleerd heeft dat die wereld ook naar hem luistert.

   Emotioneel welzijn betekent dat het paard zijn emoties niet hoeft te onderdrukken om met ons te kunnen zijn. Het betekent dat hij boos mag zijn, onzeker, speels, verdrietig, nieuwsgierig — en dat wij die gevoelens niet wegduwen, maar waarnemen en ontvangen. Het betekent ook dat we niet alleen reageren op gedrag, maar leren luisteren naar wat het gedrag vertelt over de binnenwereld van het paard.

   Vaak zien we signalen als ‘ongewenst gedrag’: bijten, schrikken, tegen het been zijn, weglopen, verzetten. Maar wat als dat gedrag geen probleem is, maar een signaal? Een boodschapper van een emotionele disbalans die gehoord wil worden? Wat als je paard eigenlijk zegt: “Ik weet niet wat je bedoelt.”, of: “Dit is te veel voor mij.”, of zelfs: “Ik voel me niet veilig genoeg om dit te doen.”?

2.  

   “Een paard met emotioneel welzijn is niet een paard zonder emoties

3. — maar een paard dat zijn emoties mag hebben, en zich daarin gedragen weet.”

4. Om het emotioneel welzijn van een paard werkelijk te ondersteunen, moeten we leren zien achter het gedrag. We moeten vertragen. Kijken. Voelen. Aanwezig zijn. Niet met de intentie om iets op te lossen, maar met de bereidheid om te luisteren. Het is in die beschikbaarheid, in dat open waarnemen, dat vertrouwen groeit.

   Dit vraagt iets van ons als mens. Namelijk: dat we ook ons eigen binnenleven durven aankijken. Want hoe we reageren op de emoties van ons paard, zegt alles over hoe we omgaan met onze eigen spanning, frustratie, twijfel of onmacht. Een paard dat gespannen is, roept misschien wel precies die onrust in ons op die we liever niet voelen. Maar als we dat onder ogen durven zien, ontstaat er iets magisch: een gelijkwaardig veld waarin mens en paard samen leren reguleren, samen leren ontspannen.

   Emotioneel welzijn is dus geen vast eindpunt dat je kunt afvinken. Het is een continu proces, een dans van afstemming, vertrouwen en wederzijdse erkenning. Het vraagt tijd, aandacht, en vooral: mildheid. Want net als wij, heeft een paard goede en slechte dagen. Momenten van overprikkeling, van verwarring, van terugtrekking. En net als bij ons, verdwijnt emotionele spanning niet als je die negeert. Maar ze verzacht wél als je die zachtjes benoemt, als je zegt: “Ik zie je. En het is oké.”

   In deze gids gaan we dieper in op hoe je stress en spanning herkent, hoe je leert kijken naar gedrag als expressie van gevoel, en hoe je op natuurlijke, respectvolle wijze het emotioneel welzijn van je paard kunt ondersteunen. Niet om ‘problemen op te lossen’, maar om de relatie te verdiepen. Om het paard écht te ontmoeten — precies waar hij nu is.

   Want dat is waar heling begint: in gezien worden, precies zoals je bent.

2. Hoofdstuk 2 – Hoe herken je stress, spanning en emotionele disbalans?

   Stress bij paarden is als een fluistering die steeds luider wordt, totdat we niet langer kunnen doen alsof we het niet horen. Het begint vaak subtiel — een gespannen lip, een verhoogde ademhaling, een blik die blijft hangen op iets in de verte. En dan, als de signalen blijven onbeantwoord, groeit het uit tot gedrag dat wij als ‘lastig’ ervaren: vluchten, bevriezen, vechten of volledig afsluiten. Maar stress is geen tegenwerking. Het is een noodsignaal. En wie leert luisteren naar de eerste fluistering, voorkomt de schreeuw.

   Veel paarden leven in een chronische staat van lichte tot matige stress. Niet omdat hun leven vol trauma’s zit, maar omdat ze voortdurend worden blootgesteld aan kleine prikkels waarop ze zich moeten aanpassen: geluiden, verwachtingen, druk, een veranderende omgeving. Omdat het paard een vluchtdier is, is zijn zenuwstelsel gebouwd om alert te zijn. Maar alertheid mag geen standaardinstelling worden. Want wat dan verloren gaat, is het vermogen tot herstel — en daarin schuilt het gevaar.

   Hoe herken je nu dat een paard niet in emotionele balans is?

   Het begint met het leren lezen van het lichaam. Een gespannen paard geeft altijd signalen via zijn lijf, maar die signalen worden vaak verkeerd geïnterpreteerd of genegeerd. En omdat paarden meesters zijn in aanpassen, kunnen ze ogenschijnlijk 'meewerken' terwijl ze van binnen volledig gespannen zijn.

   Let op deze vroege tekenen van stress:

   • Strakke bovenlip of klemmende kaken
   • Onregelmatig of oppervlakkig ademhalen
   • Frequent geeuwen (stress-ontlading), schudden, hoofdschudden
   • Gespannen spieren, vooral rond hals en schouders
   • Staart klemmen of wiebelen
   • Korte, snelle pasjes of juist bevriezen
   • Ogen die ‘uit contact’ lijken, staren of over-alert zijn
   • Overmatig likken, kauwen, of krabben (compensatiegedrag)
   • Schrikreacties die niet passen bij de situatie

   Een emotionele disbalans hoeft zich dus niet altijd te uiten in paniek of verzet. Integendeel — een paard dat ‘niets doet’ maar er niet werkelijk is, kan net zo goed uit balans zijn. Denk aan het paard dat in zichzelf lijkt gekeerd, stil staat maar niet ontspant. De ogen dof, de adem gespannen. Dit is geen rust, dit is freeze. En dit is misschien wel het meest genegeerde stresspatroon, omdat het zo stil is.

   Stress is niet altijd slecht. Acute stress is een gezonde, natuurlijke reactie op gevaar. Het stelt het paard in staat te reageren, te vluchten, zichzelf te beschermen.

   Maar wanneer die stressreactie blijft hangen, wordt het giftig. Dan raakt het paard zijn herstelvermogen kwijt. Zijn zenuwstelsel blijft in paraatheid, zijn lichaam raakt uitgeput, zijn gedrag wordt moeilijk voorspelbaar.

   Daarom is het essentieel dat wij als begeleiders leren om niet alleen gedrag te beoordelen, maar onderliggend gevoel te herkennen. Een paard dat weigert te lopen, is misschien niet ‘onwillig’, maar onzeker. Een paard dat druk en ongeduldig lijkt, is misschien bang. Een paard dat zich terugtrekt, is niet ‘makkelijk’, maar heeft zich afgesloten.

   De uitnodiging is dus: durf te kijken. Durf te voelen. Laat je niet misleiden door uiterlijk gedrag, maar luister naar wat het lichaam vertelt.

3. “Een gespannen paard spreekt altijd — niet met woorden, maar met zijn lijf.
4. Het is aan ons om te leren luisteren voordat hij hoeft te schreeuwen.”

5.  

   Wat hierbij helpt, is om regelmatig samen stil te staan. Niet om te 'trainen', maar om te voelen: hoe is het vandaag met mijn paard? Hoe beweegt hij? Hoe kijkt hij? Hoe voelt zijn lijf aan? Hoe reageert hij op mijn aanwezigheid?

   En minstens zo belangrijk: hoe is het vandaag met mij? Want jouw spanning beïnvloedt die van je paard. Jouw ademhaling, houding, stem, intentie — alles wordt gespiegeld.

   Emotionele disbalans herkennen begint dus bij aanwezigheid. En aanwezigheid begint bij vertragen. Want pas als jij lang genoeg vertraagt om te zien wat er echt is, zul je merken dat je paard het al die tijd al aan je liet zien.

   In de volgende hoofdstukken gaan we kijken hoe je gedrag leert interpreteren in dat grotere plaatje van emotioneel welzijn, en welke factoren spanning versterken of juist verzachten.

    

Wil je verder lezen? Bestel dan de volledige gids met alle hoofdstukken, inclusief voorbeelden, praktische tips en verdiepende uitleg.