Hoofdstuk 1 – Begrijpen van pees- en gewrichtsblessures

Inleiding

Blessures aan pezen en gewrichten vormen een groot aandeel van de orthopedische problemen bij paarden. Ze ontstaan vaak tijdens training, wedstrijden of zelfs bij spel in de weide. Pezen zijn verantwoordelijk voor het overbrengen van krachten van spier naar bot en slaan energie op tijdens beweging. Gewrichten zorgen voor soepel bewegingsverloop en dragen bij aan schokabsorptie. Wanneer hierin schade optreedt, heeft dat direct invloed op het functioneren en comfort van het paard.

"Kennis van de blessure bepaalt de kwaliteit van het herstel."

Om tot een effectief herstelplan te komen, is het essentieel dat er eerst een correcte diagnose wordt gesteld. Niet alle peesblessures zijn hetzelfde: er zijn acute letsels zoals een peesscheur, maar ook chronische overbelasting zoals tendinitis. Bij gewrichten gaat het vaak om synovitis (ontsteking van het gewrichtskapsel), arthrose (gewrichtsslijtage) of kraakbeenschade. Elk van deze aandoeningen vraagt om een specifieke benadering.

Inhoudelijke uitleg

Wanneer een paard kreupel loopt of gevoelig reageert op beweging, moet in eerste instantie een dierenarts geraadpleegd worden. Deze voert vaak een combinatie van klinisch onderzoek, buigproeven en beeldvorming (zoals echografie of röntgenfoto’s) uit om het letsel in kaart te brengen. Peesblessures worden meestal zichtbaar via echografie, terwijl gewrichtsproblemen beter beoordeeld worden via röntgen en eventueel MRI of CT.

Bij peesletsels zien we vaak schade aan de oppervlakkige buigpees of de tussenpees. Dit kan variëren van kleine scheurtjes tot volledige rupturen. Bij een blessure is het peesweefsel ontstoken, zwelt op en verliest zijn structuur. Omdat pezen weinig doorbloeding hebben, verloopt genezing traag. Het risico op littekenvorming is groot, wat de pees minder elastisch maakt en het risico op herhaling verhoogt.

Gewrichtsproblemen hebben een andere dynamiek. In een ontstoken gewricht kan het synovium (het slijmvlies dat gewrichtsvloeistof aanmaakt) geïrriteerd raken. Hierdoor verandert de samenstelling van het gewrichtsvocht, wat leidt tot verminderde smering en versnelde slijtage van kraakbeen. Ook hier speelt rust een rol, maar overbelasting vermijden op de lange termijn is minstens zo belangrijk. De balans tussen belasting en belastbaarheid staat hierbij centraal.

Toelichting op vaktermen

• Tendinitis: een ontsteking van een pees, vaak door overbelasting.
• Synovitis: ontsteking van het gewrichtskapsel, vaak gepaard met zwelling en pijn.
• Ruptuur: een volledige scheur van een pees of ligament.
• Echografie: beeldvormende techniek waarmee zachte structuren, zoals pezen, zichtbaar worden gemaakt.
• Artrose: degeneratieve aandoening waarbij gewrichtskraakbeen langzaam verdwijnt.

Praktische toepassing en reflectie

Voor paardeneigenaren is het belangrijk te weten dat vroege herkenning van blessures het verschil maakt. Een lichte zwelling, verandering in beweging of gevoeligheid bij aanraking kan wijzen op een beginnend probleem.

Wanneer dit tijdig wordt onderkend, is het hersteltraject korter en de prognose beter. Het loont om het paard goed te observeren tijdens het poetsen, stappen en rijden. Vertrouw op je gevoel, maar laat bij twijfel altijd een professional meekijken.

Daarnaast moet het doel van revalidatie altijd gericht zijn op functioneel herstel: het paard moet niet alleen pijnvrij zijn, maar ook weer belastbaar in zijn dagelijkse werk. Dit vereist een combinatie van medische begeleiding, gecontroleerde beweging, en – indien nodig – aanvullende therapieën zoals besproken in de komende hoofdstukken.

Hoofdstuk 2 – De eerste fase: rust en cold-hosing

Inleiding

Zodra een blessure aan pezen of gewrichten is vastgesteld, start het herstelproces met een cruciale fase: rust en ontstekingsremming. Dit is de periode waarin het lichaam probeert de eerste schade te stabiliseren. Een goed beheer van deze fase bepaalt in sterke mate het verdere verloop van de revalidatie. Hoewel rust logisch klinkt, is deze fase vaak moeilijk in de praktijk. Veel paarden zijn gewend aan dagelijkse activiteit en reageren fysiek én mentaal op beperkte beweging. De kunst is om het herstel te ondersteunen, zonder dat het paard mentaal of lichamelijk achteruitgaat.

"Een juiste start voorkomt langdurige problemen."

Cold-hosing – het langdurig koelen van het aangedane gebied met koud water – is een essentiële techniek die in deze beginfase veel wordt ingezet. Deze eenvoudige methode kan, mits correct toegepast, zwelling beperken, pijn verminderen en het natuurlijke genezingsproces ondersteunen.

Inhoudelijke uitleg

Wanneer er een acute blessure optreedt, zoals een peesverrekking of een ontsteking in een gewricht, is er vrijwel altijd sprake van een ontstekingsreactie. Deze natuurlijke afweerreactie zorgt voor zwelling, warmte en pijn, en is bedoeld om beschadigde cellen op te ruimen. Tegelijkertijd kan overmatige ontsteking verdere schade veroorzaken. Daarom wordt in de eerste 48 tot 72 uur vaak gekozen voor interventies die de ontstekingsreactie dempen.

Cold-hosing is dan een veelgebruikte eerste stap. Door het koelen van het aangedane gebied trekken de bloedvaten samen (vasoconstrictie), waardoor zwelling vermindert en de doorstroming tijdelijk wordt beperkt. Wanneer het koelen stopt, verwijden de bloedvaten zich weer (vasodilatatie), wat zorgt voor afvoer van afvalstoffen en toevoer van nieuwe, helende stoffen via het bloed. Deze wisselwerking ondersteunt het herstelproces op een natuurlijke manier.

Cold-hosing is het meest effectief in de beginfase van een blessure. Het wordt meestal toegepast op benen, knieën of sprongen, waar veel blessures zich voordoen en waar oppervlakkige structuren zoals pezen goed bereikbaar zijn. Belangrijk is dat het water koud is (tussen 5 en 15 graden Celsius) en dat het spoelen minimaal 15 tot 20 minuten duurt. Te korte of lauwe toepassingen zijn niet effectief. De behandeling kan meerdere keren per dag herhaald worden, afhankelijk van de ernst van de blessure en de reactie van het paard.

Naast cold-hosing is rust het tweede pijler in deze fase. Dat betekent in de praktijk vaak boxrust of beperkte paddockrust, zonder belasting of training. In sommige gevallen wordt gecontroleerde stapbeweging toegestaan, bijvoorbeeld aan de hand, om verstijving en mentale stress te beperken. Het is belangrijk dat deze rust niet verward wordt met volledige immobilisatie. Te lang niets doen kan leiden tot spierverlies en stijfheid, en maakt het opbouwen in latere fases moeilijker.

De combinatie van rust en gerichte therapie zoals cold-hosing vergt duidelijke communicatie tussen eigenaar, verzorger en dierenarts. De toestand van het paard moet dagelijks geëvalueerd worden: neemt de zwelling af? Is het paard comfortabel bij aanraking? Hoe reageert het op lichte beweging? Alleen zo kan het juiste moment worden bepaald om door te schuiven naar de volgende fase in het herstel.

Toelichting op vaktermen

• Vasoconstrictie: het vernauwen van bloedvaten, waardoor de bloedstroom tijdelijk afneemt.
• Vasodilatatie: het verwijden van bloedvaten, waardoor de doorbloeding toeneemt.
• Boxrust: rust waarbij het paard op stal blijft zonder vrije beweging.
• Paddockrust: gecontroleerde, beperkte beweging in een kleine buitenruimte.

Praktische toepassing en reflectie

Deze eerste fase is vaak mentaal belastend voor zowel paard als eigenaar. Het dier begrijpt niet waarom het plots niet meer mag bewegen, en kan onrustig of gefrustreerd raken. Het is belangrijk om aandacht te besteden aan de mentale gesteldheid van het paard. Rust betekent niet: vergeten. Dagelijkse verzorging, lichte aanraking, poetsen en sociale interactie helpen het paard ontspannen en ondersteunen het algehele welzijn.

De eerste dagen zijn beslissend. Juist dan is consistentie in behandeling cruciaal: vaste tijdstippen voor koelen, regelmatige controle van de blessure en duidelijke afspraken over beweging. Zo ontstaat er rust, structuur en vertrouwen in het proces.

Het doel in deze fase is niet om direct vooruitgang te boeken, maar om verdere schade te voorkomen en een stabiele basis te leggen. Pas daarna komt de opbouw.

Wil je verder lezen? Bestel dan de volledige gids met alle hoofdstukken, inclusief voorbeelden, praktische tips en verdiepende uitleg.