Hoewel de symptomen vaak geleidelijk ontstaan, is snelle herkenning van essentieel belang. In deze gids bundelen we actuele, wetenschappelijk onderbouwde kennis met praktische inzichten voor verzorgers, trainers en eigenaren. Elk hoofdstuk biedt begrijpelijke uitleg, illustratieve voorbeelden en duidelijke adviezen. Moeilijke termen worden helder toegelicht zodat ook minder ervaren paardeneigenaren de inhoud kunnen begrijpen en toepassen.

Met deze gids willen wij bijdragen aan vroegtijdige herkenning, juiste behandeling en vooral een groter begrip van deze complexe aandoening. Want een paard dat struikelt, zwalkt of onverwacht valt, verdient onze aandacht, tijd en zorg.

“Een goed begrip van het Wobbler syndroom is essentieel voor tijdige herkenning en effectieve interventie.”

Hoofdstuk 1: Inleiding tot het Wobbler Syndroom

Een neurologische uitdaging in de paardenwereld

Het Wobbler syndroom is een neurologische aandoening bij paarden, waarbij het ruggenmerg – dat alle signalen vanuit de hersenen naar het lichaam doorgeeft – bekneld raakt in de hals. Dit gebeurt meestal door een afwijking in de botstructuur van de halswervels. Door deze druk worden de zenuwsignalen verstoord, waardoor het paard zijn benen niet goed kan aansturen en moeite krijgt met coördinatie, balans en beweging.

Deze aandoening komt vaker voor bij jonge, snelgroeiende paarden, maar kan ook bij oudere dieren ontstaan. De naam 'Wobbler' komt van het Engelse woord ‘to wobble’, wat ‘wankelen’ of ‘wiebelen’ betekent. Dit verwijst naar het typische zwalkende looppatroon dat paarden met deze aandoening vaak laten zien.

Wat gebeurt er precies in de hals?

De hals van een paard bestaat uit zeven halswervels (C1 t/m C7). Tussen deze wervels loopt het ruggenmerg, dat in een benig kanaal ligt. Als een of meerdere wervels een afwijkende vorm hebben, of instabiel zijn, kan het ruggenmerg in dit kanaal bekneld raken. Die beknelling zorgt ervoor dat de zenuwen die het lichaam aansturen hun werk niet goed meer kunnen doen.

Deze druk op het ruggenmerg wordt ook wel compressie genoemd. Het kan op twee manieren voorkomen:

• Dynamische compressie betekent dat het ruggenmerg alleen bekneld raakt wanneer het paard zijn hals buigt of beweegt.

• Statische compressie betekent dat de beknelling voortdurend aanwezig is, ongeacht de beweging van de hals.

Beide vormen zorgen ervoor dat het paard minder controle heeft over zijn bewegingen.

Toelichting vakterm:
Compressie is het samendrukken van weefsel, in dit geval het ruggenmerg, door omliggende structuren zoals botten.
Ruggenmerg is het zenuwkanaal dat loopt van de hersenen tot de staart en de signalen naar het hele lichaam stuurt.

Hoe herken je Wobbler syndroom?

De symptomen kunnen subtiel beginnen, maar worden vaak geleidelijk erger. Let op de volgende signalen:

• Het paard lijkt onzeker op zijn benen te staan.

• De achterbenen bewegen ongecoördineerd of kruisen soms.

• Het paard sleept met zijn tenen: de hoefpunten raken bij het stappen de grond.

• Er is een brede stand van de benen zichtbaar, vooral als het paard stilstaat.

• Bij draaien of achterwaarts lopen heeft het paard duidelijk moeite.

• In ernstigere gevallen kan het dier zelfs struikelen of vallen.

Deze verschijnselen worden samen aangeduid met het woord ataxie.

Toelichting vakterm:
Ataxie betekent dat het paard moeite heeft met het goed aansturen van zijn spieren, wat leidt tot een onstabiele en onzekere gang.

“Een paard met het Wobbler syndroom weet niet goed waar zijn voeten staan of waar hij ze neerzet.”

Waarom gebeurt dit?

De oorzaken van het Wobbler syndroom zijn niet altijd duidelijk, maar er zijn wel risicofactoren bekend:

• Snelle groei: jonge paarden die veel of energierijk gevoerd worden, groeien vaak sneller dan hun botten zich goed kunnen ontwikkelen.

• Genetische aanleg: sommige paardenrassen of bloedlijnen blijken gevoeliger.

• Trauma: een val, stoot of ander ongeluk kan ook leiden tot instabiliteit in de wervels.

• Onevenwichtige voeding: vooral een overmaat aan eiwitten, calcium of energie tijdens de groei.

Deze factoren kunnen leiden tot afwijkende botvorming of beweeglijkheid in de halswervels, met als gevolg beknelling van het ruggenmerg.

Toelichting vakterm:
Instabiliteit van wervels betekent dat de wervels niet stevig op hun plaats blijven, maar te veel bewegen ten opzichte van elkaar.

Wat betekent dit voor jou als eigenaar?

Wobbler syndroom vraagt om alertheid van iedereen die met paarden werkt. Omdat de symptomen in het begin vaag kunnen zijn, is het belangrijk om veranderingen in het looppatroon of de balans van een paard serieus te nemen. Een jong paard dat plotseling minder soepel loopt of regelmatig struikelt, moet goed onderzocht worden.

Het is verstandig om bij twijfel een dierenarts met ervaring in neurologie te raadplegen. Die kan beoordelen of er sprake is van Wobbler syndroom, en of verder onderzoek nodig is. Daarbij kunnen bijvoorbeeld röntgenfoto’s of een myelogram worden ingezet, een techniek waarbij de vorm van het ruggenmergkanaal zichtbaar wordt gemaakt.

Toelichting vakterm:
Myelogram is een röntgenonderzoek waarbij contrastvloeistof in het ruggenmergkanaal wordt geïnjecteerd om beknellingen zichtbaar te maken.

Praktische tips

• Observeer het paard regelmatig in beweging, vooral bij het longeren of rijden.

• Let op struikelen, onzeker lopen of slepen met de hoeven.

• Zorg bij jonge paarden voor een geleidelijke groei met een uitgebalanceerd rantsoen.

• Vermijd overbelasting bij opgroeiende paarden.

• Raadpleeg bij twijfel altijd een dierenarts – liever een keer te vroeg dan te laat.

Een tijdige diagnose kan ernstige problemen voorkomen en maakt de kans op succesvolle behandeling groter.

Hoofdstuk 2: Oorzaken en Risicofactoren

Waarom ontwikkelt een paard het Wobbler syndroom?

Het ontstaan van het Wobbler syndroom is meestal niet toe te wijzen aan één enkele oorzaak. In de praktijk is het vaak een samenspel van erfelijke aanleg, groeisnelheid, voeding en externe factoren zoals training of huisvesting. Kennis van deze risicofactoren is belangrijk, niet alleen voor het begrijpen van de aandoening, maar ook om preventieve maatregelen te kunnen nemen bij jonge of kwetsbare paarden.

Een van de belangrijkste bekende oorzaken is een afwijkende ontwikkeling van de halswervels tijdens de groei. Dit gebeurt vooral bij jonge paarden, vaak tussen de vier maanden en vier jaar oud. In deze levensfase maken ze een snelle groeispurt door, waarbij het skelet zich voortdurend aanpast aan de belasting en voeding. Als de balans tussen groei en botontwikkeling verstoord raakt, kunnen de wervels afwijkend gevormd zijn of niet goed op elkaar aansluiten. Hierdoor ontstaat ruimte voor instabiliteit of vergroeiing van botweefsel, wat uiteindelijk kan leiden tot beknelling van het ruggenmerg.

Sommige paardenrassen en bloedlijnen blijken gevoeliger voor het ontwikkelen van Wobbler syndroom. Bij volbloeden, warmbloeden en bepaalde sportlijnen is een verhoogd risico vastgesteld, wat duidt op een genetische component. Erfelijkheid betekent in dit geval dat bepaalde bouwkenmerken of groeipatronen – zoals lange hals, snelle ontwikkeling of nauwe wervelkanalen – van ouder op veulen kunnen worden doorgegeven.

Voeding speelt ook een cruciale rol. Een teveel aan energie, eiwitten of bepaalde mineralen zoals calcium en fosfor kan de groeisnelheid verhogen, maar tegelijkertijd een onevenwichtige botontwikkeling veroorzaken. Het skelet groeit dan sneller dan het lichaam kan bijhouden, met alle gevolgen van dien. Ook een verkeerde verhouding tussen calcium en fosfor – twee mineralen die samenwerken in de botvorming – kan leiden tot skeletproblemen, waaronder afwijkingen in de halswervelkolom.

Naast erfelijke en voedingsgerelateerde factoren kunnen ook externe invloeden bijdragen. Zo kunnen trauma’s – zoals een val, botsing of verkeerde beweging – schade veroorzaken aan de wervels of de verbindingen ertussen. Deze schade hoeft niet altijd direct zichtbaar te zijn, maar kan op langere termijn leiden tot instabiliteit of vormverandering van het bot. Ook een te vroege of te intensieve training kan bijdragen aan overbelasting van het nog ontwikkelende skelet.

Het is daarnaast belangrijk om te begrijpen dat het Wobbler syndroom in sommige gevallen pas laat aan het licht komt, zelfs als de onderliggende afwijkingen al vroeg aanwezig zijn. Een paard kan bijvoorbeeld tot aan de training vrijwel symptoomvrij blijven, en pas bij toenemende belasting – zoals werk onder het zadel – problemen gaan vertonen.

“In de meeste gevallen ontstaat de aandoening niet plotseling, maar groeit ze langzaam mee met het paard.”

Soms speelt ook de plaatsing van de wervels een rol. Bij veel Wobbler-patiënten worden de afwijkingen gevonden tussen de derde en zevende halswervel (C3 tot en met C7). Deze regio is verantwoordelijk voor de meeste bewegingsvrijheid in de nek en wordt tijdens buigen, draaien of strekken intensief belast. Als er op deze plekken structurele afwijkingen zijn, kan dat al bij geringe beweging leiden tot een knelling van het ruggenmerg.

Toelichting vakterm:
Instabiliteit betekent in deze context dat de halswervels niet stevig op elkaar aansluiten of te veel ten opzichte van elkaar bewegen.
Beknelling (of compressie) houdt in dat het ruggenmerg letterlijk wordt samengedrukt door omliggende structuren, zoals botuitsteeksels of versmalde ruimten.

Hoewel niet elke groeistoornis of trauma zal leiden tot Wobbler syndroom, is het belangrijk om bewust om te gaan met risicofactoren. Dit begint bij een goed afgestemd voedingsplan dat niet alleen kijkt naar groei, maar ook naar evenwicht in mineralen en eiwitten. Daarnaast is het verstandig om jonge paarden rustig en geleidelijk op te leiden, zonder overdreven belasting van nek of rug.

Voor fokkers geldt dat selectie op gezonde bouw en correcte hals-wervelstructuur belangrijk is. Paarden die eerder in de familie of lijn tekenen van ataxie, instabiliteit of halsproblemen vertoonden, zijn wellicht niet geschikt als fokdieren. Ook dierenartsen kunnen hierin meedenken en advies geven over screenings of röntgenonderzoeken bij jonge opgroeiende paarden.

Reflectie en praktische toepassing

Bewustwording van de oorzaken van het Wobbler syndroom biedt mogelijkheden om problemen vroeg te signaleren of zelfs te voorkomen. Bij opgroeiende veulens is het raadzaam om regelmatig de lichaamsontwikkeling te volgen in overleg met een dierenarts of voedingsdeskundige. Let op snelle groeispurten, plotselinge veranderingen in gang of lichaamshouding, en wees terughoudend met intensieve training in de eerste twee levensjaren.

De preventie van het Wobbler syndroom begint dus al op jonge leeftijd, met gezonde keuzes in voeding, beweging en belasting. Waar genetische aanleg niet veranderd kan worden, ligt er bij management en verzorging juist wél veel invloed. Een gebalanceerde opgroei is de beste basis voor een gezond bewegingsapparaat en een lange, probleemloze sport- of recreatieloopbaan.

Wil je verder lezen? Bestel dan de volledige gids met alle hoofdstukken, inclusief voorbeelden, praktische tips en verdiepende uitleg.