"Wie leert luisteren naar fluisteringen van het lichaam, hoeft nooit te schreeuwen tegen gedrag."

Hoofdstuk 1 – Inleiding: Pijn als boodschapper, niet als vijand

Pijn is niet de vijand. Ze is een boodschapper. Een signaal dat er iets aandacht vraagt. Iets dat gezien wil worden. En toch… hoe vaak hebben we haar genegeerd, ontkend, bestreden? Niet uit onverschilligheid, maar uit onwetendheid. Omdat we niet geleerd hebben haar taal te verstaan.

Bij paarden is pijn vaak onzichtbaar. Geen woorden om hun verhaal te delen. Geen taal die we direct begrijpen. Ze spreken via lichaam en gedrag – via stiltes, aarzeling, afwijkend bewegen of zelfs schijnbaar ‘lastig’ gedrag. Een plotselinge schrikreactie, een verstrakking in het lijf, een weigering bij een oefening. We denken dan: hij wil niet. Maar wat als hij niet kan? Wat als achter dat gedrag ongemak schuilt dat nog geen naam heeft gekregen?

Deze gids is geen handleiding om pijn te diagnosticeren. Dat blijft het terrein van een dierenarts of behandelaar. Wat deze gids wél wil doen, is jou uitnodigen om bewuster te leren kijken. Niet alleen met je ogen, maar ook met je hart. Niet om elk signaal te interpreteren als 'fout', maar om nieuwsgierig te zijn. Wat zegt het lichaam van je paard? Waar vraagt het om verzachting, vertraging, nabijheid?

We leven in een wereld waarin actie wordt beloond. Waarin we gewend zijn te reageren op gedrag in plaats van af te stemmen op gevoel. Maar het lichaam liegt nooit. Het draagt alle ervaringen in zich. Een paard kan geleerd hebben om door te lopen ondanks pijn, te gehoorzamen ondanks twijfel, te presteren ondanks spanning. Dat maakt de signalen niet minder waar – alleen moeilijker te herkennen. Daarom begint deze gids bij vertraging. Bij opnieuw leren kijken.

"Pijn vraagt niet om jouw oordeel. Ze vraagt om jouw aanwezigheid."

Soms komt pijn als een duidelijke kreupelheid, soms als een kleine verschuiving in energie. De ene keer zie je het aan een stramme stap, de andere keer aan een blik in de ogen. Subtiele veranderingen – maar met grote betekenis. Paarden zijn meesters in het maskeren van pijn, omdat ze als prooidier instinctief geleerd hebben om zwakte te verbergen. Alleen een mens die écht aanwezig is, die durft te kijken zonder te oordelen, kan het verschil zien.

Dat vraagt moed. Want wie leert kijken naar pijn, wordt ook geconfronteerd met eigen gevoelens: schuld, onzekerheid, verdriet. Misschien herken je in de signalen van je paard ook momenten waarop jij te snel was, te hard, te veel vroeg. Dat hoort erbij. Deze gids is geen route naar perfectie, maar een uitnodiging tot compassie – ook voor jezelf.

Pijn is niet alleen iets fysieks. Net als bij mensen kunnen bij paarden emotionele ervaringen, trauma’s of energetische verstoringen zich opslaan in het lichaam. Een paard dat ooit gevallen is, kan bij eenzelfde beweging spanning oproepen, ook al is het lijf ‘genezen’. Een paard dat lange tijd is doorgetraind op wilskracht, kan bij het zien van een longeerlijn al verstrakken. Het lichaam draagt herinneringen – en het uit zich op manieren die verder gaan dan anatomie alleen.

In deze gids gaan we samen ontdekken hoe pijn zich uit in lichaamstaal, in gedrag, en in subtiele signalen van het zenuwstelsel. We leren voelen wat een paard met zijn houding vertelt. We verkennen hoe we onze innerlijke waarneming kunnen inzetten om verschil te maken tussen ongemak en onwil. En bovenal leren we luisteren, zonder oordeel. Want alleen wie durft te vertragen, kan écht contact maken met wat gehoord wil worden.

In het volgende hoofdstuk duiken we dieper in wat pijn eigenlijk is. Niet alleen als fysieke ervaring, maar ook als energetisch en emotioneel verschijnsel. Wat is pijn bij paarden precies, en hoe kunnen we leren haar eerder te herkennen?

Hoofdstuk 2 – Wat is pijn? Fysiek, mentaal en energetisch

Pijn is complex. Ze is niet alleen een signaal van fysieke schade, maar een ervaring die zich afspeelt op verschillende lagen van het zijn. Bij paarden, net als bij mensen, omvat pijn zowel lichamelijke als emotionele en zelfs energetische dimensies. En om haar echt te begrijpen – en dus te kunnen herkennen – moeten we al die lagen meenemen.

In de klassieke diergeneeskunde wordt pijn vaak gedefinieerd als een onaangename sensorische en emotionele ervaring die samenhangt met weefselschade. Bij zichtbare verwondingen of kreupelheden is de pijn vaak duidelijk. Maar wat als het weefsel op een echo of foto in orde lijkt, en het paard toch afwijkend beweegt? Wat als de pijn niet komt uit een bot of spier, maar uit een overbelast zenuwstelsel, een diepgewortelde angst, of een herinnering die in het lichaam is opgeslagen?

Fysieke pijn herkennen we meestal het snelst. Denk aan een kortere pas, een afwijkende stap, een verstrakte rug, zwelling, warmte, of gevoeligheid bij aanraking. Deze signalen zijn tastbaar, zichtbaar. Maar ook dan zijn ze niet altijd eenduidig. Een paard met een licht trauma kan zichzelf lang ‘redden’ door te compenseren, waardoor de pijn pas veel later naar de oppervlakte komt. En hoe chronischer de pijn, hoe meer het lichaam zich aanpast – soms ten koste van andere delen van het lijf.

Mentale pijn is subtieler. Ze laat zich zien in gedrag: in vermijdingsstrategieën, in overmatige alertheid, in bevriezing of juist explosiviteit. Een paard dat zich mentaal onveilig voelt, kan stressgedrag vertonen dat we snel bestempelen als ‘lastig’, ‘gevoelig’ of ‘dominant’. Maar deze gedragingen zijn vaak niets anders dan uitingen van onvermogen of wantrouwen, geworteld in eerdere ervaringen. Een paard dat ooit pijn ervoer bij een bepaalde beweging, kan diezelfde beweging later vermijden – niet omdat het niet wil, maar omdat het zich herinnert dat die beweging onveilig was.

"Pijn leeft niet alleen in het lichaam. Ze nestelt zich ook in het geheugen, de emoties, de energie."

En dan is er nog energetische pijn – een laag die moeilijker te benoemen is, maar vaak des te voelbaarder. Sommige paarden dragen spanning zonder dat het ergens ‘aanwijsbaar’ is. Je voelt het aan de sfeer, aan hoe ze de ruimte binnenkomen, aan hoe ze je wel of niet toelaten. Ze kunnen ‘dicht’ voelen, afwezig, of juist hypergevoelig. In energetisch werk – zoals lichaamsgerichte healing, TTouch of craniosacraal therapie – kom je regelmatig zulke diepe lagen tegen: oude verwondingen, ervaringen van verlies, of energetische blokkades die het lichaam op een subtiele manier beïnvloeden.

Als begeleider is het niet nodig dat je al deze pijnlagen ‘oplost’. Wat wel nodig is, is dat je ze leert zien. Dat je niet alleen let op fysieke signalen, maar ook afstemt op gedrag, op sfeer, op gevoel. Dat je je eigen intuïtie durft te vertrouwen wanneer iets ‘niet klopt’. En dat je weet: zelfs als je het niet kunt benoemen, mag je het serieus nemen.

Het lastige is dat paarden zelden ‘roepen’ om hulp. Ze fluisteren. En wie enkel luistert naar schreeuwen, mist de taal van het lichaam. Daarom vraagt pijnherkenning om vertraging. Om bereidheid om te kijken, te voelen, te blijven bij wat zich aandient, ook als het geen heldere oorzaak heeft. Je hoeft het niet meteen te begrijpen. Aanwezigheid is vaak al helend.

In dit hoofdstuk leerden we dat pijn veel meer is dan een fysieke klacht. Ze is een gelaagde ervaring, die zich in gedrag, lichaam en energie kan uitdrukken. Elk signaal is een uitnodiging tot zachtheid. Tot nabijheid. Tot aandacht.

In het volgende hoofdstuk gaan we verder kijken naar de taal van het lichaam: welke signalen geven paarden af als ze ongemak ervaren? Hoe zie je het verschil tussen ontspanning en verkramping? En hoe kun je leren lezen wat niet hardop gezegd wordt?

Wil je verder lezen? Bestel dan de volledige gids met alle hoofdstukken, inclusief voorbeelden, praktische tips en verdiepende uitleg.