‘Natuurlijk houden’ is geen bestemming. Het is een houding. Een dagelijkse oefening in luisteren, voelen en bijsturen.          Met mildheid. Met moed. En met vertrouwen dat elke stap telt – hoe klein ook.

Ik wens je inspiratie, herkenning en zachte groei toe tijdens het lezen van deze gids. Voor je paard. En voor jezelf.

“Natuurlijk leven is niet terug naar het wild, maar vooruit naar bewuste keuzes in verbondenheid.”

Hoofdstuk 1 – Wat betekent ‘natuurlijk’ in deze tijd?

Het woord 'natuurlijk' klinkt als iets zuivers, iets oorspronkelijks. Iets waar we naar terug zouden moeten keren. Voor veel paardenmensen roept het beelden op van uitgestrekte vlaktes, galopperende kuddes, paarden die zonder dekens, bit of stallen leven – vrij, onaangetast, in harmonie met de seizoenen. Maar wat bedoelen we eigenlijk als we zeggen dat we paarden ‘natuurlijk’ willen houden? En is dat in Nederland anno nu nog wel mogelijk?

Het is een vraag die steeds vaker gesteld wordt – en terecht. Want aan de ene kant weten we dankzij wetenschappelijk onderzoek meer dan ooit over wat een paard nodig heeft: beweging, sociaal contact, ruwvoer, vrijheid van keuze. Aan de andere kant leven we in een wereld die daar maar beperkt ruimte voor biedt. Grond is schaars. Ruimte is duur. Weidegang is niet vanzelfsprekend. En regelgeving, buren, mestbeleid en infrastructuur maken het houden van paarden complex.

Toch blijft de roep om natuurlijkheid bestaan. Niet als nostalgie, maar als kompas. Als verlangen naar eerlijkheid in de zorg. Naar het durven kijken naar het wezen paard – voorbij gebruiksfunctie, prestaties of uiterlijke verzorging.

“Natuurlijk houden is geen plek op de kaart.

Het is een houding van luisteren naar wat het paard nodig heeft, binnen wat jij kunt bieden.”

Om die houding te kunnen ontwikkelen, moeten we eerst begrijpen wat ‘natuurlijk’ dan eigenlijk inhoudt. Vanuit de biologie weten we dat het paard een steppe-dier is. Een vluchtdier. Een herbivoor met een spijsvertering ingericht op 16 tot 18 uur per dag grazen. Een sociaal wezen dat leeft in stabiele, hiërarchische kuddes. Een dier dat zich veilig voelt door voorspelbaarheid, ruimte en contact.

In een werkelijk natuurlijke omgeving:

• beweegt een paard gemiddeld 20–30 kilometer per dag,
• eet het constant kleine beetjes vezelrijk voedsel,
• heeft het voortdurend sociaal contact,
• zoekt het beschutting wanneer nodig,
• ervaart het variatie in terrein, temperatuur, daglicht en seizoensinvloeden.

Daartegenover staat de gemiddelde Nederlandse realiteit:

• veel paarden staan 8 tot 20 uur per dag op stal of op beperkte ruimte,
• krijgen tweemaal daags krachtvoer of hooi,
• worden alleen of in kleine wisselende groepen gehouden,
• hebben beperkt of geen schuilmogelijkheid,
• en leven vaak op effen, verrijkingsarm terrein.

Dat is confronterend. En tegelijk: het is de realiteit voor velen. Natuurlijkheid is geen ideaal dat je zomaar kunt bereiken. Het is een zoektocht naar evenwicht – tussen de behoeften van het paard en de mogelijkheden van jouw leven, je woonomgeving en je middelen.

Want zelfs als je geen hectare weiland hebt, kun je wél natuurlijker kijken. Zelfs als je paard niet 24/7 buiten staat, kun je wél meer beweging, meer keuzevrijheid, meer sociaal contact mogelijk maken. ‘Natuurlijk’ wordt dan geen alles-of-niets, maar een reeks keuzes – elke dag weer.

We mogen ‘natuurlijk’ dus herdefiniëren. Niet als iets dat alleen haalbaar is op uitgestrekte paddock paradise terreinen, maar als een innerlijke bereidheid om:

• te luisteren naar het lichaam van je paard,
• je routines aan te passen op basis van wat je waarneemt,
• los te komen van ‘zo hoort het’ en te zoeken naar ‘wat klopt hier, nu?’

Natuurlijk houden in deze tijd betekent erkennen dat we in een onnatuurlijke wereld leven, maar dat we daarin wel natuurlijke principes kunnen volgen. Zoals:

• vrijheid van beweging boven gemak,
• sociaal contact boven controle,
• structuur en vezels boven krachtvoer,
• schuilmogelijkheid boven stalwarmte,
• rust en ritme boven prestatie.

Het vraagt ook moed. Om niet te doen wat iedereen doet. Om uit te leggen waarom jouw paard geen deken draagt, geen ijzers heeft, of juist in een groep leeft in plaats van apart. En soms: om toe te geven dat jouw situatie beperkingen kent. Dat het niet perfect kan – maar dat je doet wat binnen jouw bereik ligt. En dat dát al telt.

In deze gids nemen we je mee langs die afwegingen. We kijken naar wat het paard nodig heeft – niet in theorie, maar in de praktijk van het Nederlandse paardenleven. We onderzoeken wat je wél kunt doen, hoe klein ook. En hoe je natuurlijke principes kunt toepassen, zonder schuldgevoel over wat (nog) niet lukt.

Want ‘natuurlijk’ is geen eindstation. Het is een richting. En elke stap in die richting, hoe klein ook, brengt jou dichter bij de ware behoeften van je paard – en bij de relatie die je daarmee bouwt.

In het volgende hoofdstuk verdiepen we ons in het wezen paard: wat zijn zijn biologische, emotionele en sociale behoeften? Want om iets natuurlijker te maken, moet je eerst weten hoe het dier in essentie leeft.

Hoofdstuk 2 – Het paard als prooidier en kuddewezen – Wat zijn zijn echte behoeften?

Om werkelijk te begrijpen wat een paard nodig heeft, moeten we terug naar zijn oorsprong – niet in romantische zin, maar in biologische en gedragsmatige zin. Want elk paard, of het nu een topatleet is, een gepensioneerde weidemaat of een jonge ruin op een pensionstal, draagt nog altijd de blauwdruk van zijn wilde voorouders in zich. En die blauwdruk is duidelijk: het paard is een prooidier, een kuddedier, een grazer – gebouwd voor beweging, alertheid, verbinding en ritme.

“Je kunt het paard uit de steppe halen, maar de steppe nooit uit het paard.”

De natuurlijke leefwijze van paarden is in de loop van miljoenen jaren geëvolueerd tot een uiterst verfijnd systeem. Hieronder beschrijven we de kernbehoeften van het paard zoals ze wetenschappelijk erkend worden (o.a. door o.a. ISES, Equine Ethology en diverse dierethische richtlijnen):

1. Voortdurende beweging

In het wild leggen paarden 20 tot 30 kilometer per dag af, in stap. Ze bewegen niet uit noodzaak, maar uit gewoonte: van graasplek naar drinkplaats, van rustplek naar schuilplek. Deze beweging houdt hun spijsvertering actief, spieren soepel, gewrichten gezond en zenuwstelsel in balans.

Wat betekent dit in onze wereld?
Een paard dat dagelijks slechts enkele uren buiten komt, of op een kleine paddock staat, mist deze fundamentele pijler. Beweging moet dus actief gefaciliteerd worden – door voldoende buitenruimte, verrijking, groepsverband en indien nodig begeleide wandelingen.

2. Continu beschikbaar ruwvoer

Het paard is een non-stop grazer. Zijn maag produceert 24 uur per dag maagzuur. Als er geen constante aanvoer is van vezelrijk voedsel, ontstaan maagzweren, stress en verveling. De natuurlijke voeding bestaat uit arm, vezelrijk gras, kruiden en struikjes – verspreid over de dag.

Wat betekent dit in onze wereld?
Voeren op vaste tijdstippen met krachtvoer verstoort dit patroon. Hooi van goede kwaliteit, onbeperkt of in slowfeeders, verspreid over de dag en nacht, benadert het natuurlijke eetritme veel beter dan drie porties per dag.

3. Sociaal contact en kuddeverband

Paarden leven van nature in stabiele, hiërarchische kuddes met duidelijke rollen. Binnen die groep ontstaat veiligheid, verzorging, spel, rust en zelfvertrouwen. Isolatie of veel wisselingen in groepssamenstelling leiden tot stress, onzekerheid en gedragsproblemen.

Wat betekent dit in onze wereld?
Alleen huisvesting, beperkte tijd met soortgenoten of contact door tralies zijn funest voor het emotioneel welzijn. Zelfs een rustig paard zonder ‘problemen’ kan diepongelukkig zijn zonder sociaal contact. Groepshuisvesting, duo-huisvesting of ten minste fysiek nabij zijn van anderen is essentieel.

4. Veiligheid, voorspelbaarheid en ruimte tot keuze

Een paard heeft behoefte aan een veilige omgeving waarin het zich vrij kan bewegen, rusten, schuilen en sociaal zijn. Stress ontstaat vooral door onvoorspelbare prikkels, gebrek aan controle en plotselinge veranderingen.

Wat betekent dit in onze wereld?
Kleine, krappe boxen zonder uitzicht, beperkte uitloop, harde geluiden, veel wisselende routines of menselijke onrust kunnen voor chronische stress zorgen. Hoe meer een paard zelf kan kiezen – wanneer te liggen, eten, bewegen, alleen of samen te zijn – hoe groter zijn welzijn.

5. Variatie en verrijking

In een natuurlijke omgeving verandert het landschap voortdurend. Dat daagt het paard uit tot zintuiglijke exploratie, spel en aanpassing. Monotone, kale paddocks of stallen zonder afleiding leiden tot verveling, stereotiep gedrag of apathie.

Wat betekent dit in onze wereld?
Een verrijkte leefomgeving met verschillende ondergronden, objecten, heuveltjes, schuilplekken, kruidenstroken of uitdagende routes geeft het paard de mogelijkheid tot zintuiglijke stimulatie én rust.

Wanneer we paarden houden zonder (voldoende) tegemoet te komen aan deze basisbehoeften, ontstaan vaak symptomen van gedragsproblemen, lichamelijke klachten of ‘lastige’ reacties. Maar in plaats van die symptomen te bestrijden met hulpmiddelen – van dekens tot bitten tot rustgevers – mogen we eerst kijken naar de oorzaak: worden zijn fundamentele behoeften gezien en gehoord?

Een paard dat te weinig beweegt, zal gaan ‘spoken’. Een paard dat zich eenzaam voelt, wordt onrustig of stil. Een paard dat geen controle heeft over zijn omgeving, raakt sneller getriggerd. Geen van die reacties is vreemd – ze zijn logisch. Ze zijn een roep om iets wat ontbreekt.

Het goede nieuws: we hoeven het paard niet volledig ‘in het wild’ te houden om tegemoet te komen aan deze noden. Veel is mogelijk binnen bestaande systemen – als we maar beginnen met vragen: Wat heeft hij nodig? Wat kan ik vandaag verbeteren, hoe klein ook?

In het volgende hoofdstuk brengen we deze behoeften in contact met de Nederlandse praktijk. Want hoe vertaal je deze kennis naar een wereld van asfaltwegen, mestbeleid en beperkte ruimte? Daar ligt de ware kunst van modern, natuurlijk paardenhouden.

Wil je verder lezen? Bestel dan de volledige gids met alle hoofdstukken, inclusief voorbeelden, praktische tips en verdiepende uitleg.