Hoofdstuk 2 – Oorzaken en risicofactoren

Waarom krijgt een paard EMND?

Bij het vaststellen van een ziekte als EMND is de eerste vraag die bij veel eigenaren opkomt: waarom overkomt dit mijn paard? Het antwoord is niet eenvoudig. EMND is geen besmettelijke aandoening en komt bovendien relatief zelden voor. Toch zijn er duidelijke aanwijzingen over de omstandigheden waarin EMND vaker optreedt. In dit hoofdstuk bespreken we de bekende oorzaken, de vermoedelijke verbanden en de risicofactoren die de kans op EMND vergroten.

De rol van voedingstekorten

De sterkste wetenschappelijk onderbouwde oorzaak van EMND is een langdurig tekort aan vitamine E. Deze in vet oplosbare antioxidant speelt een essentiële rol in de bescherming van zenuwcellen tegen schade door vrije radicalen. Wanneer een paard gedurende langere tijd onvoldoende vitamine E binnenkrijgt, kan dit leiden tot degeneratie van motorneuronen, met EMND als gevolg.

In de natuur haalt een paard vitamine E uit vers gras. Dit bevat ruime hoeveelheden van de natuurlijke vorm, alfa-tocoferol. Wanneer een paard echter langdurig wordt gehouden op stal of op een zand- of paddocktrack zonder toegang tot weidegang, daalt de inname drastisch. Hooi en voordroog verliezen het merendeel van hun vitamine E-gehalte tijdens het droogproces en bewaren. Voer je alleen ruwvoer zonder aanvullende suppletie, dan kan het paard ongemerkt jarenlang te weinig binnenkrijgen.

“De oorzaak ligt niet in één moment, maar in maanden of jaren van tekorten.”

De link tussen vitamine E-tekort en EMND is goed gedocumenteerd. Bij vrijwel alle paarden met EMND zijn sterk verlaagde spiegels van deze vitamine gevonden in het bloed, het ruggenmerg of de zenuwen. Toch krijgt niet ieder paard met een laag vitamine E-gehalte EMND. Er zijn dus vermoedelijk ook andere factoren die meespelen.

Invloed van huisvesting en beweging

Naast voeding speelt ook huisvesting een duidelijke rol. Paarden die weinig beweging krijgen, langere tijd op stal staan en niet of nauwelijks weidegang kennen, lopen een groter risico. Niet alleen missen zij de natuurlijke bron van vitamine E, ook hun algemene stofwisseling en spiergezondheid lijden onder het gebrek aan variatie en activiteit.

Beweging stimuleert de doorbloeding van spieren en zenuwen, waardoor voedingsstoffen beter worden opgenomen. Stilstand kan bijdragen aan versnelde degeneratie, zeker in combinatie met een eenzijdig rantsoen. EMND is dan ook vaker vastgesteld op bedrijven met een intensief stalmanagement zonder toegang tot weide of ruwvoersoorten van hoge kwaliteit.

Andere mogelijke risicofactoren

Hoewel het bewijs minder sterk is, worden ook oxidatieve stress en seleniumtekorten genoemd als mogelijke meespelende factoren. Oxidatieve stress ontstaat wanneer het lichaam meer vrije radicalen produceert dan het kan afvoeren, bijvoorbeeld bij ziekte, zware training of chronische ontsteking. Vitamine E werkt in dit proces als antioxidant. Een tekort kan de schade versterken.

Selenium is een andere antioxidant die vaak in verband wordt gebracht met spier- en zenuwgezondheid. Een ernstig tekort kan leiden tot andere aandoeningen zoals spierbevangenheid of witte spierziekte. Of seleniumtekort ook EMND in de hand werkt, is nog onderwerp van onderzoek, maar een gebalanceerd rantsoen blijft hoe dan ook van belang.

Tot slot zijn er aanwijzingen dat langdurige stress, vervuilde bodems of blootstelling aan toxines (zoals in beschimmeld voer) mogelijk bijdragen aan het ontstaan van EMND. Dergelijke factoren verzwakken het lichaam en kunnen de kans op neurologische schade vergroten.

Risicoprofiel in de praktijk

Stel je voor: een 15-jarige merrie staat al jaren op een stal zonder weidegang. Ze krijgt hooi en krachtvoer, maar geen supplementen. Ze wordt licht bereden en komt weinig buiten. Na verloop van tijd wordt ze trager, vertoont spiertrillingen en verliest zichtbaar spiermassa. De dierenarts constateert een vitamine E-tekort en EMND. In dit scenario is het risicoprofiel duidelijk: langdurig tekort, gebrek aan beweging, en mogelijk oxidatieve stress vormen samen een dwingend patroon.

Reflectie en aanbeveling

EMND ontstaat niet plotseling. Het is het resultaat van langdurige tekorten en ongunstige omstandigheden. Als paardenhouder kun je hier invloed op uitoefenen. Laat bij twijfel het vitamine E-gehalte in het bloed meten, evalueer de rantsoensamenstelling en zorg voor regelmatige beweging en frisse lucht. EMND is moeilijk te genezen, maar vaak wel te voorkomen.

Voorkomen begint bij het begrijpen van wat een paard écht nodig heeft.

Liever zonder onderbrekingen lezen?

Download deze gids  – reclamevrij en altijd bij de hand!