Hoofdstuk 6 – Belonen in de praktijk

Belonen klinkt eenvoudig: je paard doet iets goed, jij laat merken dat je tevreden bent. Maar in de praktijk blijkt belonen vaak minder vanzelfsprekend. Wanneer beloon je precies? Wat als je paard niet meteen doet wat je vraagt? En hoe zorg je ervoor dat belonen niet leidt tot verwarring of ongewenst gedrag?

In dit hoofdstuk brengen we de theorie tot leven. Je leert hoe je beloningen toepast in dagelijkse situaties – van het halsteren tot rijden – en waar je op moet letten om het effect van je beloning krachtig en duidelijk te houden. Want goed belonen is een vaardigheid, geen gewoonte.

Belonen tijdens het werken aan de hand

Stel je voor: je vraagt je paard om netjes naast je mee te lopen aan een los touw. Zodra het paard de juiste positie kiest – ontspannen, licht achter je schouder, aandacht bij jou – geef je een zacht “goed zo” en kriebel je even aan de schoft. Daarna loop je rustig verder.

Zo’n korte, duidelijke beloning bevestigt het gedrag dat je waardeert. Het paard leert: "Als ik ontspannen meeloop, wordt het prettig." Deze vorm van feedback hoeft niet groot of opvallend te zijn, als het maar op het juiste moment komt.

Problemen ontstaan vaak wanneer de beloning te laat komt of niet aansluit bij het gedrag. Als je eerst nog vijf passen doorloopt en dan pas “braaf” zegt, weet het paard niet meer wat precies de aanleiding was. Of als je hem een snoepje geeft terwijl hij aandringt met zijn hoofd, leer je hem juist onbedoeld het verkeerde.

"In goede training is de beloning niet het einde, maar het begin van samenwerking."

Belonen onder het zadel

Tijdens het rijden komt het aan op timing en afstemming. Je vraagt bijvoorbeeld een overgangen van stap naar draf. Zodra het paard correct reageert – zonder weerstand, op lichte hulp – laat je onmiddellijk de druk van je been los, geef je ruimte in de teugel en bevestig je met een lage stem.

Bij gevorderde oefeningen, zoals schouderbinnenwaarts of verzameling, kan de beloning subtieler zijn: een paar passen loslaten, pauzeren of het paard even naar voren laten stappen uit de spanning.

Sommige ruiters kiezen ervoor om zelfs vanaf het zadel een snoepje te geven. Dit vereist training in stilstaan, hoofdpositie en zelfbeheersing van het paard, maar kan effectief zijn mits beheerst ingezet.

Wees je altijd bewust van de omgeving: in een gespannen situatie of bij jonge paarden is een fysieke beloning zoals kriebelen vaak veiliger en effectiever dan een plotselinge voermoment.

Belonen bij verzorging en omgang

Niet alleen in training, maar juist ook in alledaagse omgang liggen waardevolle beloningsmomenten. Denk aan het stilstaan bij het poetsen zonder vastgebonden te zijn. Of aan het zelf aanbieden van een hoef bij uitkrabben. Dit gedrag verdient evenzeer erkenning.

Een zacht woord, een ontspannen aanraking of simpelweg even niets doen kan al voldoende zijn. Wanneer je deze momenten bewust inzet, merkt het paard dat rust en samenwerking net zo gewaardeerd worden als actie. Dat versterkt het vertrouwen.

Ook hier geldt: beloon het gewenste gedrag, niet de herhaling van de vraag. Als een paard aan je jas snuffelt of zijn hoofd duwt in de richting van de voertas, is geen reactie geven meestal effectiever dan corrigeren of alsnog belonen.

"Wie ook buiten de training bewust beloont, leert zijn paard dat samenwerking altijd loont."

Moeilijke situaties: toch belonen?

Wat als het paard eerst weerstand biedt, maar daarna alsnog iets goed doet? Belonen blijft dan essentieel. Het risico van frustratie wordt kleiner als het paard ervaart dat inzet tóch resultaat heeft.

Stel: je paard stapt onrustig achterwaarts als jij probeert op te stijgen. In plaats van door te duwen of te straffen, wacht je op een moment van rust. Zodra het paard stil staat, adem je uit, geef je ruimte in het halster en bevestig je kalm met stem. Dát is het moment van beloning – niet de eerdere strijd, maar de gekozen ontspanning.

Het paard leert: rust brengt comfort. En dat is precies de kern van belonen.

Reflectie

Belonen in de praktijk vraagt meer dan goede bedoelingen. Het vraagt aandacht, inzicht en timing. Elk moment met je paard is een kans om iets positiefs te bevestigen – niet alleen door een snoepje, maar ook door rust, aanraking, stem en gedrag.

Wie met aandacht leert belonen, traint niet alleen bewegingen, maar voedt ook het vertrouwen. Belonen wordt dan geen handeling, maar een gesprek. En pas dan ontstaat echte samenwerking.

"Een beloning is pas waardevol als het precies komt op het moment waarop het paard een keuze maakt."