Hoofdstuk 3: Wat zijn smegma en bonen?

Wanneer je als paardeneigenaar voor het eerst hoort over smegma of bonen, roept dat vaak vragen op. Zijn het medische aandoeningen? Gaat het om iets vies of onnatuurlijks? En hoe schadelijk zijn ze precies voor het paard? In dit hoofdstuk leggen we uit wat smegma en bonen precies zijn, waarom ze ontstaan en welke invloed ze hebben op het welzijn van het paard.

Smegma is een natuurlijk afscheidingsproduct van de huid. Het ontstaat door een mengsel van talg (vet), dode huidcellen, zweet en vuildeeltjes. Bij hengsten en ruinen wordt smegma afgescheiden door klieren in en rondom de penis en koker. In een gezonde situatie zorgt smegma ervoor dat de huid soepel blijft en beschermd is tegen wrijving en uitdroging. Het werkt dus als een soort natuurlijk glijmiddel en barrière tegen infecties. Vergelijk het met oorsmeer bij mensen: het hoort er te zijn, maar kan bij overmaat tot problemen leiden.

Doordat de penis van een hengst of ruin meestal ingetrokken is, blijft het smegma in de koker zitten. Bij paarden die regelmatig uitschachten – bijvoorbeeld tijdens het plassen of bij seksuele prikkeling – komt een deel van het smegma vanzelf naar buiten en droogt op aan de buitenzijde. Maar veel ruinen schachten zelden of nooit uit, vooral wanneer ze gecastreerd zijn op jonge leeftijd of geen contact hebben met merries. Daardoor blijft het smegma langere tijd in de koker, waar het zich kan ophopen.

Wanneer smegma lange tijd blijft zitten, kan het indrogen tot taaie klonten of brokken. Vooral in de plooien van de koker en in de urethrale fossa – het kuiltje rondom de uitgang van de plasbuis aan het uiteinde van de penis – kan het zich ophopen. De klont die hier ontstaat wordt een "boon" genoemd. Deze naam verwijst naar de vorm: ovaal, vrij stevig en qua grootte variërend van een erwt tot soms wel een walnoot.

“Een kleine ophoping kan grote problemen veroorzaken.”

Hoewel een beetje smegma meestal geen kwaad kan, kunnen bonen wél voor problemen zorgen. Een te grote of harde prop kan druk uitoefenen op de plasbuis, waardoor urineren pijnlijk of zelfs onmogelijk wordt. In ernstige gevallen kan dit leiden tot blaasproblemen of urineweginfecties. Ook kan een boon de penis irriteren, wat je kunt merken aan schuren, veelvuldig uitschachten of juist het vermijden van uitschachten. Sommige paarden vertonen gedragsveranderingen: ze worden kribbig bij het opzadelen, slaan naar de buik, of weigeren achterwaarts te gaan. Deze signalen worden niet altijd herkend als een symptoom van een probleem in de koker.

Naast bonen kunnen ook smegmaklonten in de rest van de koker leiden tot irritatie of zelfs wonden. Door de beweging tijdens het rijden of lopen schuurt de taaie massa langs de huid, wat pijnlijke plekken of ontstekingen kan veroorzaken. Dit zie je soms terug in een vieze geur, een verkleurde afscheiding, of verkleuring van de huid in en rond de koker.

Niet ieder paard ontwikkelt bonen, maar bij sommige dieren komt het herhaaldelijk voor. Dit kan te maken hebben met genetische aanleg, stofwisseling of leefomstandigheden. Ook de stand van de koker en de frequentie van uitschachten kunnen een rol spelen. Daarom is het belangrijk om elk paard als individu te bekijken en signalen van ongemak niet te negeren.

Sommige eigenaren denken dat hun paard “uit zichzelf” schoon blijft, en bij sommige dieren is dat ook zo – met name hengsten die regelmatig seksueel gedrag vertonen. Maar bij ruinen en oudere hengsten komt een natuurlijke afvoer van smegma zelden voor. Dit maakt periodieke controle en indien nodig reiniging noodzakelijk, om problemen te voorkomen.

In de volgende hoofdstukken gaan we dieper in op hoe je herkent dat een paard last heeft van smegma of een boon, en wanneer je moet ingrijpen. Door te begrijpen wat smegma en bonen zijn en hoe ze ontstaan, kun je beter beoordelen of en wanneer reiniging nodig is. Zo draag je actief bij aan de gezondheid van je paard.

Liever zonder onderbrekingen lezen?

Download deze gids nu voor een aanbiedingsprijs – reclamevrij en altijd bij de hand!