Hoofdstuk 3 – Hoe wordt microbioomonderzoek uitgevoerd?

Inleiding

Het microbioom van het paard speelt dus een sleutelrol in gezondheid, prestaties en gedrag. Maar hoe kom je erachter of het microbioom van een paard in balans is? Vroeger was het nauwelijks mogelijk om het darmleven van dichtbij te bestuderen. Dankzij moderne technologieën kunnen we tegenwoordig vrij gedetailleerd in kaart brengen welke micro-organismen in de darmen leven. In dit hoofdstuk bespreken we hoe microbioomonderzoek bij paarden praktisch wordt uitgevoerd, welke technieken daarbij horen en wat de mogelijkheden én beperkingen zijn.

Waarom microbioom onderzoek doen?

Microbioomonderzoek wordt steeds vaker toegepast in de paardenhouderij. De aanleiding kan verschillen:

• Ter ondersteuning van het stellen van een diagnose bij spijsverteringsklachten zoals terugkerende koliek, winderigheid of dunne mest;
• Bij gedragsproblemen waarbij een darm-hersenverbinding vermoed wordt;
• Als onderdeel van de begeleiding van sportpaarden die onderpresteren zonder duidelijke oorzaak;
• Bij chronische ontstekingsklachten of stofwisselingsproblemen;
• In sommige gevallen preventief, om vroegtijdig verstoringen op te sporen.

Omdat het microbioom gevoelig is voor subtiele verstoringen, biedt onderzoek vaak waardevolle informatie, ook als reguliere bloedonderzoeken of klinische keuringen weinig afwijkends laten zien.

"Soms ligt de oorzaak van klachten niet aan de buitenkant, maar diep verborgen in de darmflora."

Mestonderzoek als belangrijkste methode

In de praktijk wordt microbioomonderzoek vrijwel altijd uitgevoerd via mestonderzoek. Mest bevat een afspiegeling van de bacteriepopulaties uit de dikke darm, waar de meeste fermentatie plaatsvindt.

De stappen in het onderzoek zijn als volgt:

1. Mestmonster afnemen
   Een vers mestmonster wordt bij voorkeur direct na het mesten verzameld. Het monster wordt luchtdicht verpakt en gekoeld of ingevroren, zodat de micro-organismen stabiel blijven tot analyse.
2. Transport naar het laboratorium
   Het monster wordt onder gecontroleerde omstandigheden vervoerd om kwaliteitsverlies te voorkomen.
3. DNA-isolatie en sequencing
   In het laboratorium worden de bacteriële cellen uit de mest gehaald. Vervolgens wordt het DNA van deze micro-organismen vrijgemaakt. Door middel van zogenaamde next-generation sequencing (NGS) wordt het genetisch materiaal in kaart gebracht. Deze techniek leest de genetische code van bacteriën en kan aan de hand daarvan nauwkeurig vaststellen welke soorten aanwezig zijn en in welke hoeveelheden.
4. Data-analyse
   Na sequencing worden de gevonden bacteriën vergeleken met grote databases waarin bekende bacteriesoorten zijn opgeslagen. Zo ontstaat een profiel van het microbioom van het onderzochte paard.( Sequencing = het uitlezen van het erfelijk materiaal van de micro-organismen, zodat we precies weten welke soorten aanwezig zijn in het microbioom.)
5. Interpretatie en rapportage
   Het laboratorium maakt vervolgens een overzicht waarin de diversiteit, de verhouding tussen bacteriegroepen en eventuele afwijkingen worden weergegeven. Deze gegevens worden vaak samen met een dierenarts, voedingsdeskundige of specialist beoordeeld.

Wat meet microbioomonderzoek?

Een standaard microbioom analyse levert meestal de volgende informatie op:

• Diversiteit: hoeveel verschillende bacteriesoorten zijn aanwezig? Een hogere diversiteit wordt over het algemeen geassocieerd met een veerkrachtig en stabiel microbioom.
• Verhouding van bacteriegroepen: sommige bacteriegroepen horen in grote aantallen aanwezig te zijn, andere in beperkte mate.
• Afwijkingen: soms is er sprake van overgroei van bepaalde schadelijke bacteriën of juist een tekort aan nuttige bacteriën.
• Aanwijzingen voor disbalans: zoals een verhoogde kans op verzuring (acidose), verminderde fermentatiecapaciteit of gevoeligheid voor ontstekingen.

"Het microbioom vertelt een verhaal in getallen, verhoudingen en patronen."

Beperkingen van microbioomonderzoek

Hoewel de techniek veelbelovend is, kent microbioomonderzoek ook beperkingen. Het is belangrijk om deze goed te begrijpen om teleurstellingen of verkeerde interpretaties te voorkomen:

• Slechts een momentopname: het microbioom is dynamisch en kan dagelijks variëren onder invloed van voeding, stress of training. Eén meting geeft geen volledig beeld van de lange termijnbalans.
• Indirecte meting: mest weerspiegelt vooral het microbioom van de dikke darm, niet van de maag of dunne darm.
• Interpretatie vraagt expertise: afwijkingen betekenen niet automatisch ziekte. Sommige variaties vallen binnen normale grenzen.
• Beperkte standaardisatie: verschillende laboratoria hanteren soms uiteenlopende referentiewaarden, waardoor vergelijking lastig kan zijn.

Daarom wordt microbioomonderzoek idealiter gecombineerd met klinische gegevens, voedingsanamnese en observaties van gedrag en prestaties.

Toepassing in de praktijk

Wanneer een microbioom analyse goed wordt uitgevoerd en geïnterpreteerd, biedt het waardevolle aanknopingspunten voor management en behandeling. Enkele voorbeelden:

• Aanpassing van het rantsoen: meer structuurrijk ruwvoer, minder zetmeel of suikers, toevoeging van levende gisten of vezelrijke supplementen.
• Aanpassing van training en stressmanagement: rustige opbouw, voldoende vrije beweging, vermijden van langdurige stressvolle situaties.
• Gerichter medicijngebruik: vermijden van onnodige antibiotica of ontwormingskuren die het microbioom kunnen verstoren.

Voorbeeld uit de praktijk:
Een merrie met terugkerende diarree en vage gedragsproblemen onderging een microbioom analyse. Hieruit bleek een lage diversiteit en verhoogde aanwezigheid van melkzuurproducerende bacteriën. Met een aangepast voerschema, toevoeging van specifieke gisten (zoals Saccharomyces cerevisiae) en beperking van zetmeelrijke voeding stabiliseerde haar darmgezondheid binnen enkele maanden. Ook haar prikkelbaarheid nam merkbaar af.

"Een zorgvuldig gelezen microbioomrapport kan het ontbrekende

puzzelstuk zijn in het behandelplan."

Reflectie

Microbioom onderzoek biedt een unieke blik in een normaal onzichtbaar deel van de paardengezondheid. Het maakt het mogelijk om preventiever, preciezer en duurzamer met welzijn en prestaties om te gaan. Tegelijk vraagt het om een nuchtere, deskundige interpretatie. Het is geen vervanging van goed management, maar wel een waardevol hulpmiddel in een bredere benadering van het paard als geheel.

Liever zonder onderbrekingen lezen?

Download deze gids  – reclamevrij en altijd bij de hand!