HOOFDSTUK 2 – Wettelijke richtlijnen en het Sectorraad Paarden-protocol

Verantwoordelijkheid bij extreem weer

Wanneer het extreem warm of juist bitter koud wordt, ontstaan er acute welzijnsrisico’s voor paarden. Denk aan uitdroging, oververhitting, bevriezing of spierstramheid, met soms ernstige gevolgen. Maar wie draagt op dat moment de verantwoordelijkheid? Wat wordt er wettelijk verwacht van eigenaren, pensionstallen of maneges? En hoe vertaal je algemene richtlijnen naar concrete actie op het erf?

In dit hoofdstuk lichten we de wettelijke kaders toe, bespreken we het protocol van de Sectorraad Paarden, en geven we handvatten voor praktische toepassing. Niet als losstaande regels, maar als onderdeel van goed en verantwoordelijk paardenmanagement.

“Wetten beschermen het dier, maar het is de mens die moet handelen.”

Wettelijke kaders: van zorgplicht naar concrete actie

In Nederland is de basis voor dierenwelzijn vastgelegd in de Wet dieren. Deze wet stelt onder meer dat dieren beschermd moeten worden tegen honger, dorst, ongemak, pijn en lijden. Deze verplichting geldt ook bij extreem weer. Lijdt een paard onder hitte of kou, dan is dat een overtreding van de wet. Maar de wet biedt weinig specifieke handvatten: interpretatie en toepassing laten ruimte voor discussie.

Daarom zijn aanvullende richtlijnen noodzakelijk. De wet vereist namelijk dat een houder actief anticipeert op veranderende omstandigheden. Verwacht je een hittegolf, dan moeten er vóóraf maatregelen zijn genomen: bijvoorbeeld extra waterpunten, schaduwplekken of een aangepast trainingsschema. Voor vorstperiodes geldt hetzelfde: drinkwater moet beschikbaar blijven, bodems moeten veilig zijn, en de voeding moet aansluiten bij de verhoogde energiebehoefte.

Deze zorgplicht geldt voor iedereen die een paard houdt, ongeacht of dat professioneel of recreatief gebeurt. Het vraagt om kennis, voorbereiding en inzet.

Het Sectorraad Paarden-protocol uitgelegd

Om paardeneigenaren en bedrijven te ondersteunen, publiceerde de Sectorraad Paarden in 2019 een protocol voor extreem weer. Het is geen wet, maar wordt door toezichthouders zoals de NVWA gezien als een richtlijn voor verantwoord gedrag. Het protocol biedt duidelijke handvatten: bij welke temperaturen moet je in actie komen, en wat wordt er dan verwacht?

Het protocol bestaat uit twee delen: één voor hitte en één voor kou. Actiemomenten zijn duidelijk benoemd:

• Vanaf 28 °C (gevoelstemperatuur): hitteprotocol;
• Vanaf -5 °C (gevoelstemperatuur): vorstprotocol.

Bij hitte raadt het protocol aan om op het heetst van de dag geen activiteiten met paarden te plannen, te zorgen voor schaduw (natuurlijk of kunstmatig), ruim voldoende vers drinkwater aan te bieden en transport of wedstrijden te vermijden.

Het vorstprotocol richt zich op veiligheid, warmtebehoud en aanpassing van het rantsoen. Denk aan het voorkomen van bevroren drinkbakken, veilige bodemomstandigheden zonder ijsvorming, en het aanpassen van de energievoorziening via voeding. Schuilplekken en het juiste gebruik van dekens horen hier ook bij.

Van richtlijn naar stalpraktijk

Richtlijnen zijn waardevol, maar alleen als ze vertaald worden naar het dagelijks stalmanagement. Een pensionstal kan bijvoorbeeld vanaf maart en oktober een weerlogboek bijhouden, waarmee bij aankondiging van extreem weer proactief gehandeld kan worden. Denk aan het klaarzetten van extra waterbakken, voorbereiden van alternatieve rustplekken en aanpassing van roosters.

Een praktijkvoorbeeld uit Gelderland laat dit zien: in juli 2023 vertoonden meerdere pony’s op een manege tekenen van oververhitting. De eigenaar herkende een tekort aan schaduwplekken en investeerde binnen twee weken in mobiele doeken. Tegelijk werd het lesrooster aangepast: geen lessen meer tussen 12:00 en 17:00 uur. Sindsdien zijn er geen incidenten meer geweest.

Ook kou vraagt voorbereiding. Een stal in Friesland installeerde verwarmingselementen in drinksystemen en introduceerde een controlelijst per stalgang. Bij een vorstperiode in januari kon het drinkwater zonder paniek gegarandeerd blijven.

Voorbereiding is essentieel

Een protocol werkt pas als iedereen op stal weet wat het inhoudt, wanneer het geldt en wat er verwacht wordt. Dat vraagt om communicatie, instructie en vooral: oefenen. Wie pas bij een hittegolf voor het eerst over schaduw nadenkt, is te laat. Hetzelfde geldt voor bevroren leidingen: dat is geen domme pech, maar een teken van onvoldoende voorbereiding.

Het is dan ook sterk aan te raden om een jaarlijks weerplan op te stellen, met concrete actiepunten en duidelijke verantwoordelijkheden. Betrek alle betrokkenen – van verzorgers tot stagiaires – bij dit plan. Herhaal afspraken aan het begin van zomer- en winterseizoen, en houd het plan actueel.

Zo wordt het protocol geen last, maar een logisch onderdeel van professioneel paardenhouden.

Liever zonder onderbrekingen lezen?

Download deze gids nu voor een aanbiedingsprijs – reclamevrij en altijd bij de hand!