HOOFDSTUK 3 – Hitteprotocol in de praktijk

Warmtestress voorkomen begint bij voorbereiding

Hittestress is een ernstig gezondheidsrisico voor paarden. In tegenstelling tot mensen kunnen paarden hun lichaamswarmte minder efficiënt kwijtraken, zeker bij inspanning of beperkte afkoelingsmogelijkheden. Bij temperaturen vanaf 28 °C neemt het risico op oververhitting snel toe, vooral als de luchtvochtigheid ook hoog is. Symptomen zoals sloomheid, oppervlakkige ademhaling, spierbevangenheid of zelfs instorting zijn tekenen van een dreigende crisis.

Het hitteprotocol van de Sectorraad Paarden biedt heldere richtlijnen. Maar alleen als deze vertaald worden naar het dagelijkse paardenmanagement, kan schade worden voorkomen. Hoe pas je stalbeheer, training, voeding en verzorging aan op warme dagen? Dit hoofdstuk biedt praktische stappen voor preventie, herkenning en actie.

“Een paard kan niet zeggen dat het te heet is – dat moet jij zien én weten.”

Wat gebeurt er in het paardenlichaam bij hitte?

Paarden beschikken over natuurlijke mechanismen om hun temperatuur te reguleren, zoals zweten, versneld ademen en minder bewegen. Maar deze aanpassingen zijn beperkt. Zweten leidt tot verlies van vocht en elektrolyten, wat uitdroging veroorzaakt. Verhoogde ademhaling helpt warmte af te voeren, maar raakt overbelast bij langdurige inspanning.

Zonder schaduw of voldoende drinkwater komt een paard snel in de gevarenzone. Hittestress ontstaat wanneer de warmteproductie hoger is dan het afvoervermogen van het lichaam. Vooral paarden met een dikke vacht, overgewicht of ademhalingsproblemen zijn kwetsbaar.

Typische symptomen van hittestress:

• Snelle, oppervlakkige ademhaling;
• Verminderde alertheid of sloomheid;
• Overmatig of juist afwezig zweten;
• Trillende spieren, onregelmatige hartslag;
• Donkere urine of koliekverschijnselen.

Stap voor stap: hitteprotocol in actie

1. Voorbereiding is cruciaal
   Zodra de weersverwachting temperaturen boven de 28 °C (of gevoelstemperatuur > 30 °C) aangeeft, moet het hitteprotocol geactiveerd worden. Dit betekent: controle van waterpunten, schaduwvoorzieningen, aangepaste planning en eventueel herverdeling van paarden. Maak een draaiboek en communiceer duidelijk met medewerkers of medeverzorgers.
2. Ruim voldoende en koel drinkwater
   Een paard drinkt normaal 20–40 liter per dag, maar dit kan oplopen tot 60 liter bij hitte. Water moet fris, schoon en koel zijn. Vermijd kleine bakken in direct zonlicht. Gebruik automatische systemen met doorstroming of plaats grote bakken op schaduwrijke plekken.
   Elektrolyten kunnen (op advies van een dierenarts) helpen om het verlies aan zouten via zweet aan te vullen.
3. Zorg voor effectieve schaduw
   Paarden moeten zelf kunnen kiezen voor schaduw. In weilanden zonder begroeiing kunnen mobiele doeken of schuilhokken uitkomst bieden. Let bij schuilstallen op ventilatie: luchtcirculatie is essentieel. Een dicht hok zonder luchtverversing kan juist de warmte vasthouden.
4. Beperk fysieke inspanning
   Tussen 12:00 en 17:00 uur moeten training, transport of ander intensief werk vermeden worden. Verplaats activiteiten naar de vroege ochtend of late avond en beperk de duur van het werk. Bij temperaturen boven de 30 °C is volledige rust aan te raden – vooral voor jonge, oudere of gevoelige paarden.
   Ook lichte inspanning zoals trailerladen of grondwerk kan te belastend zijn.
5. Actieve verkoeling na beweging
   Na activiteit moeten paarden actief gekoeld worden met lauw water op hals, borst en achterhand. Schrap het water direct af met een zweetmes. Herhaal indien nodig. Bij echte oververhitting kunnen ijspakkingen of ijswater gebruikt worden, maar alleen na overleg met een dierenarts.

Praktijkvoorbeeld: beleid in actie

In juli 2022 stelde een ruitersportcentrum in Zuid-Holland een hittebeleid op: lessen bij temperaturen boven 28 °C werden automatisch verplaatst naar de avonduren.

Het aantal drinkpunten op het erf werd verdubbeld, in de stallen werden ventilatoren geplaatst die op vaste tijden draaiden, en personeel volgde een workshop over hittestress.
Resultaat: geen enkele melding van oververhitting en brede waardering van klanten voor de zorgvuldige aanpak.

Toelichting op gebruikte vaktermen

• Elektrolyten: zouten zoals natrium, kalium en chloride die essentieel zijn voor vochtbalans en spierwerking. Verlies via zweet moet worden aangevuld.
• Thermoneutrale zone: temperatuurgebied waarin een paard zijn lichaamstemperatuur zonder extra energieverbruik kan handhaven (ongeveer tussen -5 °C en 15 °C).
• Vasodilatatie: verwijding van bloedvaten, helpt warmte af te voeren via de huid.

Van richtlijn naar routine

Hittestress is geen zeldzaam probleem, maar een jaarlijks terugkerend risico. Preventie is daarom essentieel. Door structureel maatregelen te nemen, signalen tijdig te herkennen en zorgvuldig te handelen, voorkom je uitputting, gezondheidsproblemen of erger.

Maak een vast hitteplan onderdeel van het stalbeleid, herhaal de instructies jaarlijks, en zorg dat iedereen op stal weet wat te doen. Zo wordt het hitteprotocol geen noodmaatregel, maar een normaal onderdeel van professioneel paardenmanagement.

Liever zonder onderbrekingen lezen?

Download deze gids nu voor een aanbiedingsprijs – reclamevrij en altijd bij de hand!