HOOFDSTUK 4 – Vorst, sneeuw en kou: risico’s en voorzorg

Kou is geen vijand, maar vraagt om voorbereiding

Waar de zomer bekendstaat om risico’s door hitte, kent de winter haar eigen uitdagingen. Denk aan bevroren drinkbakken, gladde looppaden, vastgevroren mest, en gezondheidsproblemen zoals spierverstijving, koliek of hoefproblemen. Kou is op zichzelf niet per definitie een bedreiging – paarden kunnen verrassend goed omgaan met lage temperaturen. Maar alleen als de basisvoorzieningen op orde zijn.

Zodra de temperatuur structureel onder -5 °C daalt, moeten preventieve maatregelen getroffen worden. Niet alleen voor het welzijn van het paard, maar ook om praktische problemen op het erf te voorkomen. Dit hoofdstuk bespreekt de fysiologische effecten van kou, de belangrijkste risico’s en welke praktische maatregelen bijdragen aan veiligheid en comfort in de winterperiode.

“Kou is geen probleem, zolang de omstandigheden het paard beschermen.”

Wat doet kou met het paardenlichaam?

Paarden hebben een relatief groot lichaamsvolume ten opzichte van hun huidoppervlak. Hierdoor kunnen ze warmte efficiënt vasthouden. Hun thermoneutrale zone – het temperatuurbereik waarin ze zonder extra energieverbruik warm blijven – ligt tussen -5 °C en 15 °C. Onder deze grens kost het hen energie om de lichaamstemperatuur te handhaven, vooral bij natte vacht, wind of sneeuwval.

Kou kan leiden tot stijfheid in spieren en gewrichten, irritatie van de luchtwegen door koude lucht, en minder activiteit. In combinatie met een verminderde waterinname verhoogt dat het risico op verstoppingskoliek. Ook hoeven worden gevoeliger op harde of ongelijkmatige bevroren ondergronden, wat de kans op kneuzingen of scheuren vergroot.

Risico’s tijdens winterse omstandigheden

Bevroren drinksystemen
Water dat niet beschikbaar is door bevroren leidingen of drinkbakken, zorgt voor directe risico’s. Paarden drinken in de winter vaak al minder, en koud water is minder aantrekkelijk. Zonder toegang tot voldoende vocht ontstaat snel een verhoogd risico op koliek of uitdroging.

Gevaarlijke ondergronden
IJzel, aangereden sneeuw of nat bevroren modder maken looppaden en rijoppervlakken gevaarlijk. Uitglijden, kneuzingen en peesblessures zijn veelvoorkomende winterproblemen, zeker bij onvoldoende aangepaste bodembedekking of gladde stalvloeren.

Verhoogde energiebehoefte
Bij koude temperaturen heeft het paard extra energie nodig om warm te blijven. Dit kan 20–30% boven de normale energiebehoefte liggen. Ruwvoer is hierbij essentieel: de fermentatie van vezels in de darmen levert interne warmte. Een tekort aan ruwvoer leidt tot gewichtsverlies, verminderde weerstand of spierafbraak.

Beweging en welzijn
Bij koud weer wordt de weidegang vaak beperkt. Minder beweging kan leiden tot verveling, gedragsproblemen of spierstijfheid. Sommige paarden raken bovendien sneller geïrriteerd of onrustig door verminderde routine of contact met soortgenoten.

Praktisch wintermanagement: preventie en actie

Een effectief winterplan combineert voorbereiding met dagelijks toezicht. Belangrijke elementen zijn:

Drinkwatervoorziening aanpassen aan vorst
Gebruik verwarmde leidingen, geïsoleerde drinkbakken of lauw water in emmers bij extreme kou. Controleer meerdere keren per dag of water beschikbaar en toegankelijk is. Paarden moeten ook in de winter minimaal 25–40 liter per dag kunnen drinken.

Veilige looppaden en bodems
Verwijder sneeuw en ijs regelmatig van veelgebruikte paden. Strooien met zand, fijn grind of strooisel voorkomt uitglijden. Gebruik géén strooizout op plekken waar paarden blootsvoets lopen, dit kan de hoeven beschadigen.

Voeding aanpassen op energiebehoefte
Verhoog het ruwvoeraanbod en overleg bij twijfel met een voeradviseur over het krachtvoerrantsoen. Meerdere kleine voerplekken verminderen concurrentie en stimuleren constante voedselinname.

Zorg voor beschutting
Op de weide moeten paarden kunnen kiezen voor beschutting tegen wind en neerslag. Open schuilstallen of windbrekende schermen zijn vaak voldoende. Let op de ligging ten opzichte van de overheersende windrichting.

Gebruik dekens indien nodig
Gezonde paarden met een volle wintervacht hebben meestal geen deken nodig. Oudere, geschoren, zieke of magere dieren kunnen wél baat hebben bij een waterdichte, ademende deken. Stem het dekengebruik af op temperatuur, wind en neerslag.

Praktijkervaring: kleine aanpassingen, groot effect

Op een opfokstal in Drenthe werden alle buitenwaterbakken vervangen door thermobakken met verwarmingselementen. Daarnaast werd het ruwvoer in de wintermaanden structureel met 25% verhoogd. Dankzij een duidelijk schema en dagelijkse monitoring bleef de conditie van de paarden stabiel, zelfs tijdens een koude periode met temperaturen tot -10 °C.

Een pensionstal in Limburg investeerde in antislipmatten op looproutes en markeerde risicoplekken met opvallend lint. Deze relatief eenvoudige aanpassingen leidden tot een duidelijke daling in het aantal valincidenten, zowel bij paarden als mensen.

Toelichting op gebruikte vaktermen

• Thermoneutrale zone: temperatuurgebied waarin een paard zijn lichaamstemperatuur zonder extra energieverlies kan handhaven.
• Gaskoliek: vorm van koliek veroorzaakt door gasophoping in de darmen, vaak als gevolg van te weinig vochtinname of beperkte beweging.
• Isolatiemateriaal: materiaal dat warmteverlies helpt beperken, bijvoorbeeld schuimrubber, stro of folie, gebruikt voor leidingen en drinksystemen.

Winterklaar betekent minder zorgen

Winterse omstandigheden zijn geen reden tot zorg – mits de voorzieningen afgestemd zijn op de behoeften van het paard. Veel problemen ontstaan niet door kou op zich, maar door gebrekkige voorbereiding. Een helder en uitvoerbaar stalplan is daarom essentieel.

Zorg voor tijdige voorbereiding vóór de eerste vorstperiode. Stel takenlijsten op, leg materialen klaar en betrek alle betrokkenen bij de uitvoering. Denk aan waterbeheer, voeropslag, veiligheid op het erf en het evalueren van de conditie van de paarden. Door goed voorbereid de winter in te gaan, blijven gezondheid, rust en veiligheid gewaarborgd.

Liever zonder onderbrekingen lezen?

Download deze gids nu voor een aanbiedingsprijs – reclamevrij en altijd bij de hand!