HOOFDSTUK 6 – Stalmanagement bij extreem weer

Vooruitdenken in plaats van bijsturen

Goed stalmanagement is de stille kracht achter preventief paardenhouden, vooral onder extreme weersomstandigheden. Of het nu gaat om een verzengend hete zomerdag, een gure winterperiode, of lange droogte: het beheer van stallen, weilanden en uitloopgebieden moet flexibel en doordacht zijn. Daarbij maakt het weinig verschil of je één paard verzorgt of verantwoordelijk bent voor een vol pensionbedrijf – de basisvoorwaarden moeten in elk seizoen toereikend zijn én aanpasbaar.

In dit hoofdstuk bekijken we hoe je de inrichting en het dagelijks beheer van je terrein kunt afstemmen op wisselende weersinvloeden. Daarbij ligt de nadruk op ventilatie, bodembedekking, schuilmogelijkheden, slimme infrastructuur en het voorkomen van weergerelateerde gezondheidsrisico’s.

“Stalmanagement stopt niet bij schoonmaken – het begint bij vooruitdenken.”

Thermoregulatie: de stal als ondersteuning

Een paard is geëvolueerd om in open landschappen te leven. Daardoor heeft het een goed ontwikkeld aanpassingsvermogen aan temperatuurwisselingen – mits de leefomgeving dat ondersteunt. In stallen zonder ventilatie of met onvoldoende bescherming tegen wind, ontstaat al snel een verstoring van die balans. De moderne stal moet dus méér doen dan beschutting bieden: ze moet het paard helpen zichzelf goed te reguleren.

In de zomer betekent dit dat lucht vrij moet kunnen circuleren, zonder dat er tocht ontstaat. Natuurlijke ventilatie via tegenover elkaar geplaatste openingen is vaak het meest effectief. Waar dat onvoldoende is, kunnen rustig draaiende ventilatoren of luchtkokers de luchtstroming ondersteunen. Let wel: donkere, gesloten stallen houden warmte juist vast, wat het risico op hittestress vergroot.

In koude periodes draait het om bescherming tegen wind en vocht, zonder de stal volledig af te sluiten. Isolatie van dak en wanden helpt om warmte binnen te houden, maar ventilatie blijft essentieel om vocht, ammoniak en schimmelvorming tegen te gaan. In alle seizoenen blijft weidegang waardevol, mits voorzien van schuilhokken, droge ligplekken en aangepaste infrastructuur.

Zomermaatregelen: verkoeling en schaduw in structuur

Een stal die voorbereid is op hoge temperaturen, blinkt uit in luchtcirculatie en bescherming tegen directe zon. Ramen of luiken aan beide zijden van de stal zorgen voor natuurlijke kruisventilatie, terwijl roosters of ventilatieluiken in de bovenrand van deuren de warme lucht kunnen afvoeren. Kunstmatige ventilatie is vooral zinvol als deze goed afgesteld is op stalvolume en luchtstromen.

Reflecterende dakmaterialen of isolatiepanelen onder metalen daken beperken de warmteopbouw aanzienlijk. Ook de plaatsing van boxen speelt een rol: paarden die in de volle zon staan, profiteren van schaduwdoeken of afdakjes. Waterpunten blijven het beste koel als ze buiten direct zonlicht geplaatst zijn. Water dat warm wordt, verliest aantrekkelijkheid en verlaagt de vochtopname.

Paddocks zonder enige schaduw zijn bij temperaturen boven 30 °C ongeschikt voor langdurig verblijf. Overkapte of met bomen omzoomde uitlopen zijn dan de betere keuze. In stapmolens kan een koelrooster bovenlangs uitkomst bieden, maar bij extreme hitte is het verstandiger om deze tijdens het heetst van de dag niet te gebruiken.

Wintermaatregelen: warmte vasthouden zonder te sluiten

Tijdens koude periodes draait het stalbeheer om warmtebehoud en droogte, zonder in te leveren op luchtkwaliteit. Dak- en wandisolatie beperken warmteverlies en verhogen het comfort, zeker tijdens aanhoudende vorst. Drinksystemen moeten vorstvrij blijven – dit kan via verwarmde bakken of diepgelegde, geïsoleerde leidingen.

De bodembedekking speelt een dubbele rol: ze moet isoleren én droog blijven. Stro of houtvezel zijn hiervoor het meest geschikt. In open schuilstallen kan een dunne laag mest tijdelijk dienst doen als extra isolatie, mits goed beheerd. Schuilhokken in de weide bieden bescherming tegen wind en sneeuwval, vooral wanneer ze iets hoger gelegen zijn en met de opening uit de wind geplaatst worden.

Naast fysieke aanpassingen is beweging essentieel. Paarden die te lang stilstaan in de kou worden stijver en verliezen sneller conditie. Regelmatige, lichte beweging houdt de doorbloeding op peil en helpt bij het genereren van lichaamstemperatuur.

Oplossingen uit de praktijk

Verschillende bedrijven tonen hoe relatief eenvoudige aanpassingen een groot effect kunnen hebben. Zo verving een sportstal in Utrecht haar metalen dakplaten door geïsoleerde sandwichpanelen en liet ventilatieluiken aanbrengen op windluwe hoogtes. De stal bleef merkbaar koeler in de zomer en droger in de winter.

In Noord-Brabant werden open weidepoorten op windgevoelige plekken afgeschermd met windbreekgaas. Daarnaast werd regenwater van stal- en schuurdaken opgevangen in ondergrondse tanks, waarmee de weilanden in droge periodes gericht konden worden bevochtigd.

Een opfokbedrijf in Groningen werkte met een seizoensplan waarin maandelijks terugkerende controles en aanpassingen vastlagen. Zo werd in april de plaatsing van schaduwdoeken ingepland en vond in oktober een structurele inspectie van isolatiemateriaal en waterleidingen plaats. Deze routine bracht rust, voorspelbaarheid en meer grip op het weerbeheer.

Toelichting op vaktermen

• Ventilatiecapaciteit verwijst naar de hoeveelheid luchtverversing binnen een ruimte per tijdseenheid. Dit wordt beïnvloed door de grootte van de stal, de positie van openingen en het ontwerp van de constructie.
• Windbreekgaas is een fijnmazig doek dat wind vertraagt zonder deze volledig te blokkeren. Het wordt vaak ingezet bij schuilhokken of om buitenbakken windvriendelijk te maken.
• Ammoniakbelasting ontstaat wanneer urine en mest onvoldoende afgevoerd worden en dampen zich ophopen. Dit is schadelijk voor de luchtwegen van paard en mens.

Van gebouwen naar systeemdenken

Een weerbestendig stalmanagement begint niet bij het eerste noodweer, maar bij een doordachte, structurele aanpak. De meeste schade door weersomstandigheden ontstaat niet door het klimaat zelf, maar door onvoldoende voorbereiding of gebrek aan flexibiliteit in het stalontwerp. Wie bij het inrichten en onderhouden van de stal rekening houdt met luchtstroming, vochtregulatie, temperatuur en grondgesteldheid, legt de basis voor robuust paardenwelzijn.

Plan twee keer per jaar een structurele evaluatie van je stal en uitloopvoorzieningen. Leg onderhoudstaken vast in een jaarkalender en maak weersafhankelijke maatregelen onderdeel van je standaardbeheer. Betrek je medewerkers, stalgenoten of andere verzorgers actief bij dit proces. Zo bouw je niet alleen een stal, maar een werkwijze die werkt – ook als het weer tegenzit

Liever zonder onderbrekingen lezen?

Download deze gids nu voor een aanbiedingsprijs – reclamevrij en altijd bij de hand!