HOOFDSTUK 7 – Training en welzijn onder extreme omstandigheden

In het dagelijks paardenwerk is training een vast onderdeel van de routine. Toch verandert alles zodra het weer extreem wordt. Zowel hoge temperaturen als koude, natte of winderige omstandigheden beïnvloeden het fysieke functioneren van een paard én zijn mentale balans. Wat op een normale dag een logisch trainingsplan is, kan op een hete middag of bij een vriesnacht al snel leiden tot overbelasting of onnodige stress.

Wie een paard traint onder moeilijke weersomstandigheden, moet niet alleen rekening houden met planning en prestatie, maar vooral met welzijn en herstel. Het vraagt om kennis van thermoregulatie, ervaring in observatie én de bereidheid om flexibel met trainingsdoelen om te gaan.

“Train met het weer, niet ertegenin.”

Fysieke belasting onder extreme temperaturen

Het lichaam van een paard is sterk, maar beperkt in zijn vermogen om zich aan te passen aan warmte of kou tijdens inspanning. Bij hitte werkt het interne koelsysteem – vooral zweten – alleen optimaal als er voldoende vocht beschikbaar is én de luchtvochtigheid laag genoeg is om verdamping toe te laten. Zodra deze balans verstoord raakt, stijgt de lichaamstemperatuur snel. Zelfs een lichte training kan dan leiden tot hittestress, met symptomen als sloomheid, snelle ademhaling en spierproblemen.

Kou vormt een ander soort uitdaging. Bij lage temperaturen zijn de spieren van een paard stijver, reageren gewrichten trager en daalt de alertheid op subtiele signalen van overbelasting. Vooral bij paarden met artrose, peesproblemen of een magere conditie is het risico op blessures groter. Koude lucht kan bovendien irritatie veroorzaken in de luchtwegen, zeker als het paard intensief ademt tijdens inspanning.

Deze fysieke belasting kan niet alleen tot directe schade leiden, maar ook tot verminderde prestaties of gedragsveranderingen op de lange termijn.

Mentale impact en gedragsveranderingen

Niet alleen het lichaam reageert op weersveranderingen – ook het gedrag van het paard verandert. Bij hitte zien we vaak dat paarden trager reageren, sneller afgeleid zijn of de motivatie verliezen. Dit wordt vaak verkeerd geïnterpreteerd als ‘lui’ gedrag, terwijl het juist een signaal is dat het lichaam zichzelf probeert te beschermen.

Bij koude weersomstandigheden zien we het tegenovergestelde: veel paarden worden juist feller, gespannener of nerveuzer. Wind, regen of ijzel zorgen voor extra prikkels in de omgeving. Een paard dat normaal rustig werkt, kan ineens schrikachtig zijn of zich moeilijk concentreren. Ook beperkte weidegang of stalrust vanwege slecht weer leidt bij sommige paarden tot frustratie of spanning, die zich in training kan uiten.

Als trainer of verzorger is het essentieel om deze signalen serieus te nemen. Een goed trainingsplan houdt rekening met deze mentale schommelingen en kiest liever voor rust en aanpassing dan voor dwang of vasthouden aan een vaste agenda.

Training aanpassen met oog voor herstel en welzijn

Verantwoord trainen begint bij goed waarnemen: wat laat het paard vandaag zien? Hoe herstelt het van inspanning? Zijn de ademhaling en hartslag snel terug op rustniveau? Is het gedrag passend bij het weer, of signaleer je afwijkingen?

Op warme dagen betekent dit vaak dat de training moet worden ingekort of verschoven naar koelere momenten van de dag. Vroege ochtend of late avond zijn dan geschikter dan het warme middaguur. Ook moet rekening gehouden worden met de bodem: een hete buitenbak met opgedroogde ondergrond vormt een risico voor pezen en hoeven.

In de winter is de warming-up essentieel. Het paard heeft meer tijd nodig om op temperatuur te komen, zeker als het op rust heeft gestaan of buiten in de kou heeft gestaan. Een uitgebreide stapfase, eventueel gevolgd door licht loswerk of grondwerk, kan helpen om spieren soepel te maken. Direct starten met intensief werk verhoogt de kans op blessures.

De cooling-down is in beide seizoenen belangrijk, maar vraagt specifieke aandacht bij koud weer. Zorg ervoor dat het paard niet nat en bezweet blijft staan, en voorkom afkoeling door het gebruik van een geschikte zweetdeken of naloop aan de hand.

Soms is het verstandig om de training helemaal om te buigen. Een geplande springles kan vervangen worden door een rustige longeersessie met balkjes, een buitenrit kan wijken voor werk aan de hand of clickertraining. Beweging blijft belangrijk, maar de vorm waarin die plaatsvindt moet aangepast worden aan de omstandigheden.

Weerbaarheid opbouwen: veerkracht door variatie en geduld

Een paard dat zelden buitenkomt bij kou of hitte, wordt er niet weerbaarder van. Tegelijk is het onverantwoord om dieren zonder gewenning bloot te stellen aan extremen. Het opbouwen van veerkracht gebeurt geleidelijk. Laat paarden rustig wennen aan temperatuurveranderingen, bied afwisseling in prikkels, en leer ze omgaan met wisselende omstandigheden zonder overprikkeling of uitputting.

Dit vraagt ook iets van de trainer: inzicht in opbouw, rustmomenten en bijstellen van verwachtingen. In de zomer moet een conditieopbouw langzamer verlopen bij warmte, in de winter moet rekening gehouden worden met langere hersteltijden en spierbelasting.

Trainen bij extreem weer is geen uitzondering meer – het wordt een vast onderdeel van het jaarplan. Wie bereid is dit in zijn routine te integreren, bouwt aan duurzaamheid, zowel fysiek als mentaal.

Reflectie en toepassing

Training stopt niet zodra het weer verandert – maar het vraagt wel een andere benadering. Waar vroeger vaste lesroosters en doelen de boventoon voerden, ontstaat nu ruimte voor aanpassing, welzijn en bewustere keuzes. Dat vraagt om meer afstemming, meer observatie, en meer kennis van de effecten van temperatuur, luchtvochtigheid, bodemgesteldheid en gedrag.

Door niet alleen te trainen vóór prestaties, maar óók vóór aanpassing en herstel, investeer je in de toekomst van je paard. Niet alleen in termen van gezondheid, maar ook in vertrouwen en samenwerking.

Een paard dat zich veilig voelt onder alle omstandigheden, presteert beter – en blijft langer fit.

Liever zonder onderbrekingen lezen?

Download deze gids nu voor een aanbiedingsprijs – reclamevrij en altijd bij de hand!