Hoofdstuk 3 – De laatste weken voor de geboorte

Inleiding

De laatste weken van de dracht vormen een cruciale overgangsperiode waarin de voorbereiding op de geboorte centraal staat. Hoewel de meeste geboortes bij paarden probleemloos verlopen, vraagt deze fase om verhoogde waakzaamheid, zorgvuldige observatie en praktische voorbereiding. Zowel de merrie als haar omgeving moeten optimaal zijn voorbereid om het veulen een veilige en gezonde start te geven. In dit hoofdstuk bespreken we de veranderingen in het lichaam van de merrie, de signalen van de naderende geboorte en de noodzakelijke praktische voorbereidingen voor een veilige partus, de medische term voor de geboorte.

Inhoudelijke uitleg

Vanaf ongeveer zes weken voor de verwachte geboortedatum ondergaat het lichaam van de merrie merkbare veranderingen. Haar uier begint langzaam te ontwikkelen, wat duidt op de productie van biest, ook wel colostrum genoemd. Deze eerste melk is rijk aan antistoffen die essentieel zijn voor het immuunsysteem van het pasgeboren veulen. De productie van biest kan per merrie sterk variëren. Soms is er al vroeg sprake van zogenaamde voortijdige melkafgifte, ook wel ‘waxing’ genoemd, waarbij druppels melk zichtbaar zijn aan de spenen. Dit kan een voorteken van een naderende geboorte zijn, maar kan ook voorkomen zonder dat de bevalling direct inzet.

"Waakzaamheid is de beste voorbereiding op het veulen."

Naast de ontwikkeling van het uier wordt vaak een verslapping van de bekkenbanden zichtbaar. Dit uit zich in een verzakking van de kruisstreek en een lossere staartbasis. Deze lichamelijke veranderingen bereiden het geboortekanaal voor op de uitdrijving van het veulen. Bij sommige merries is deze verandering subtiel, bij anderen duidelijk zichtbaar. Ook de vulva kan slapper en langer worden naarmate de geboorte nadert.

Het gedrag van de merrie kan eveneens veranderen in deze periode. Sommige merries worden onrustiger, vertonen meer liggedrag of afzonderingsgedrag. Andere worden juist aanhankelijker of vertonen weinig veranderingen. Gedragsveranderingen zijn belangrijke signalen, maar omdat elke merrie haar eigen patronen heeft, is het observeren van het individuele normale gedrag essentieel om afwijkingen tijdig op te merken.

In deze laatste weken is het van belang om de huisvesting van de merrie gereed te maken. Een ruime, schone, droge en rustige stal of kraamruimte biedt de meest veilige omstandigheden voor de geboorte. Idealiter wordt deze ruimte al enkele weken voor de uitgerekende datum beschikbaar gesteld, zodat de merrie kan wennen aan haar omgeving. Een afmeting van minimaal 4 bij 4 meter geeft voldoende ruimte voor de merrie om te kunnen gaan liggen tijdens de geboorte en voor het veulen om zich na de geboorte vrij te bewegen.

Een belangrijk onderdeel van de voorbereiding is het opstellen van een geboorteplan. Hierin worden alle noodzakelijke gegevens vastgelegd, zoals de contactgegevens van de dierenarts, het telefoonnummer van een fokker of begeleider met ervaring, en een checklist van benodigde materialen.

Denk hierbij aan schone handdoeken, een schone emmer met warm water, ontsmettingsmiddel voor de navelstreng (meestal op basis van chloorhexidine), een horloge om tijdsintervallen te meten, en indien mogelijk een camerabewakingssysteem om de merrie ook ’s nachts te kunnen observeren zonder haar rust onnodig te verstoren.

In de laatste dagen kan het nuttig zijn om de melk van de merrie te testen op calcium- en pH-waarden. Er zijn eenvoudige testkits beschikbaar waarmee redelijk nauwkeurig het naderende tijdstip van de geboorte kan worden voorspeld. Een stijging van het calciumgehalte en een daling van de pH-waarde geven doorgaans aan dat de bevalling binnen 24 tot 72 uur verwacht kan worden. Hoewel deze testen geen absolute zekerheid geven, bieden ze waardevolle aanvullende informatie bij de inschatting van het geboorteproces.

"Kennis van kleine signalen maakt het verschil tussen afwachten en tijdig handelen."

Naast de fysieke voorbereiding speelt ook de controle op de gezondheid van de merrie een belangrijke rol. In deze laatste fase wordt vaak nog een laatste vaccinatie gegeven, zodat de antistoffen via de biest optimaal aan het veulen worden doorgegeven. Dit wordt de ‘booster-vaccinatie’ genoemd. Indien de merrie eerder in de dracht al gevaccineerd is tegen ziekten zoals rhinopneumonie en influenzavirus, wordt vaak een herhaling aangeraden rond de tiende maand. Hiermee wordt het jonge veulen indirect beschermd via de biest, omdat het zijn eigen afweer nog niet volledig heeft ontwikkeld.

Daarnaast is het verstandig om de hoefverzorging tijdig te laten uitvoeren. Overmatige groei of onbalans in de hoeven kan het bewegingscomfort van de merrie beperken en het opstaan na de geboorte bemoeilijken. Aangezien kort na de geboorte de merrie enkele dagen minder mobiel kan zijn, is een recente hoefbehandeling vóór de partus aan te bevelen.

Tot slot is het belangrijk om alle betrokkenen die mogelijk aanwezig zullen zijn bij de geboorte vooraf goed te instrueren. Ieder die de merrie observeert, moet weten welke signalen normaal zijn en wanneer veterinaire hulp ingeschakeld moet worden. Te vroeg of onnodig ingrijpen kan stress veroorzaken, terwijl te laat handelen bij complicaties ernstige gevolgen kan hebben voor zowel merrie als veulen.

Praktische reflectie

De laatste weken van de dracht zijn een tijd van waakzaamheid en voorbereiding. Door kennis van de fysiologische veranderingen, een goed ingerichte geboorteomgeving en een helder geboorteplan wordt de kans op een vlotte en veilige partus aanzienlijk vergroot. Iedere merrie verdient in deze periode rust, stabiliteit en zorgvuldige begeleiding. Zo creëren we de best mogelijke start voor het nieuwe leven dat spoedig ter wereld komt.

Liever zonder onderbrekingen lezen?

Download deze gids  – reclamevrij en altijd bij de hand!