Hoofdstuk 4 – Het geboorteproces: fasen van de partus

Inleiding

De geboorte van een veulen is een indrukwekkend en kwetsbaar proces. Hoewel de natuur doorgaans haar gang gaat, is het belangrijk dat de verzorger de verschillende fasen van de partus — de medische term voor het geboorteproces — goed begrijpt. Zo kan tijdig hulp worden ingeschakeld bij afwijkingen. In dit hoofdstuk bespreken we stap voor stap het verloop van de geboorte, de fysiologische veranderingen bij de merrie en de aandachtspunten voor een veilige partus.

Inhoudelijke uitleg

Het geboorteproces bij paarden is relatief kort, zeker in vergelijking met sommige andere diersoorten. Dit is deels een natuurlijk overlevingsmechanisme. Veulens zijn prooidieren en moeten kort na de geboorte kunnen opstaan en vluchten.

Door het verloop en de snelheid van het geboorteproces goed te begrijpen, kan de verzorger inschatten wanneer alles normaal verloopt en wanneer ingrijpen noodzakelijk is.

"Natuur en kennis gaan hand in hand tijdens de geboorte."

De eerste fase: de voorbereidende fase

De geboorte begint met de eerste fase, ook wel de ontsluitingsfase genoemd. Deze fase kan enkele uren duren en wordt gekenmerkt door onrustig gedrag van de merrie. Zij kan gaan zweten, vaker liggen en opstaan, rondlopen, schrapen met haar voorbenen en veelvuldig naar haar buik kijken. Deze gedragingen zijn het gevolg van de eerste weeën, waarbij de baarmoeder samentrekt om de baarmoedermond (cervix) geleidelijk te openen. Gedurende deze fase verschuift het veulen naar de juiste positie voor de geboorte: voorbenen gestrekt naar voren, gevolgd door het hoofd. Deze ligging wordt de voorhoofdsligging genoemd en is de normale geboortehouding bij paarden.

Bij een gezonde merrie verloopt deze fase vaak zonder complicaties. Wel is het belangrijk om het gedrag zorgvuldig te observeren. Langdurige onrust zonder duidelijke voortgang of extreme pijnuitingen kunnen wijzen op een afwijking zoals verkeerde ligging van het veulen of onvoldoende ontsluiting.

De tweede fase: de uitdrijvingsfase

De tweede fase begint wanneer de vruchtvliezen zichtbaar worden. Vaak verschijnt eerst een doorschijnende blaas gevuld met vruchtwater: de amnionblaas. Kort daarna worden meestal de voorhoeven zichtbaar, gevolgd door de neus van het veulen. De merrie ligt op haar zij en perst actief mee met de weeën. Dit is het meest kritieke deel van de geboorte en verloopt bij een normale partus vlot. In de meeste gevallen wordt het veulen binnen tien tot twintig minuten volledig geboren.

Wanneer de tweede fase langer dan twintig minuten duurt zonder duidelijke voortgang, spreekt men van een verlengde partus of een geboorte-obstructie. Dit kan wijzen op een verkeerde ligging van het veulen of een te nauwe geboortegang. In zulke situaties is het noodzakelijk onmiddellijk een dierenarts of ervaren geboorteassistent in te schakelen.

Bij een normale ligging worden na de geboorte de vruchtvliezen door de merrie of het veulen zelf gescheurd. Soms kan het nodig zijn om de vliezen voorzichtig te scheuren als deze het ademhalen van het veulen belemmeren.

"Een vlotte uitdrijving is cruciaal voor de levensvatbaarheid van het veulen."

De derde fase: de nageboorte

Na de geboorte van het veulen volgt de nageboorte — de placenta — die meestal binnen een uur wordt uitgedreven. De nageboorte bestaat uit vruchtvliezen en de moederkoek waarmee het veulen in de baarmoeder gevoed werd. Het is van groot belang dat de gehele nageboorte compleet wordt uitgedreven. Achterblijvende delen kunnen ernstige infecties veroorzaken bij de merrie, waaronder baarmoederontsteking (metritis) en hoefbevangenheid (laminitis).

Na uitdrijving dient de nageboorte zorgvuldig gecontroleerd te worden. Ervaren dierenartsen of fokkers weten waar op gelet moet worden: een volledige, onbeschadigde placenta met zichtbare horzelvormige uitstulpingen (de zogenaamde placentale villi). Indien er twijfel is over de volledigheid, moet altijd veterinaire controle plaatsvinden.

Tijdens de derde fase kunnen bij sommige merries lichte persweeën of milde koliekachtige verschijnselen optreden. Dit is meestal normaal en verdwijnt vanzelf zodra de nageboorte volledig loskomt. Hard trekken aan de nageboorte is gevaarlijk en kan inwendige schade veroorzaken.

De natuurlijke nazorg direct na de geboorte

Direct na de geboorte laat men de merrie en het veulen rustig wennen aan elkaar. Het veulen begint vaak binnen enkele minuten met hoofd- en nekbewegingen. Binnen één tot twee uur probeert het veulen op te staan en binnen twee tot vier uur na de geboorte hoort het bij de merrie te drinken. Dit eerste drinken is van vitaal belang vanwege de opname van de eerder genoemde biest, rijk aan antistoffen.

Gedurende de eerste uren observeert men zorgvuldig de ademhaling, activiteit en zuigreflex van het veulen, evenals het herstel van de merrie. Eventuele complicaties, zoals zwakke zuigreflex, afwijkende stand van de ledematen of bloederige afscheiding uit de navelstreng, vereisen directe aandacht van een dierenarts.

Praktische reflectie

Hoewel het geboorteproces bij paarden in veel gevallen probleemloos verloopt, is kennis van de fasen essentieel voor tijdig en adequaat handelen bij afwijkingen. Wie de normale voortekenen, het verloop en de signalen van complicaties kent, biedt de merrie en het veulen de grootst mogelijke kans op een veilige en gezonde geboorte. Waakzame begeleiding en rust vormen samen de beste ondersteuning voor het natuurlijke geboorteproces.

Liever zonder onderbrekingen lezen?

Download deze gids  – reclamevrij en altijd bij de hand!