Hoofdstuk 6 – Complicaties en wanneer hulp in te roepen

Inleiding

Ondanks een zorgvuldige voorbereiding en begeleiding kunnen er rondom de geboorte complicaties optreden. Sommige zijn acuut en levensbedreigend, andere ontwikkelen zich sluipenderwijs. Voor iedere fokker of verzorger is het essentieel om de tekenen van problemen tijdig te herkennen, zodat deskundige hulp snel kan worden ingeschakeld. In dit hoofdstuk bespreken we de meest voorkomende complicaties bij zowel merrie als veulen, de waarschuwingssignalen en de momenten waarop onmiddellijk veterinair ingrijpen noodzakelijk is.

Inhoudelijke uitleg

Hoewel het merendeel van de geboortes bij paarden probleemloos verloopt, zijn paarden als soort relatief gevoelig voor complicaties tijdens de partus en de periode erna. Dit heeft te maken met hun fysiologie en het feit dat veulens al vanaf de geboorte goed ontwikkeld en mobiel moeten zijn. Hierdoor is de marge voor fouten klein en kan uitstel van hulp ernstige gevolgen hebben.

"Snel handelen kan levens redden."

Complicaties tijdens de geboorte

Een van de meest voorkomende complicaties is de verkeerde ligging van het veulen. In plaats van de normale voorhoofdsligging, waarbij eerst de voorbenen en daarna het hoofd verschijnen, kan het veulen verkeerd gepositioneerd zijn. Hierbij kan sprake zijn van achterwaartse ligging (achterbenen eerst), dwarsligging (zijwaarts in de baarmoeder), of een afwijkende stand van de benen of het hoofd. Dergelijke malpresentaties blokkeren het geboortekanaal en maken een natuurlijke uitdrijving vrijwel onmogelijk.

Wanneer de uitdrijvingsfase langer dan twintig minuten duurt zonder zichtbare voortgang, moet direct een dierenarts worden gebeld. In sommige gevallen kan een specialist het veulen handmatig corrigeren. Soms is echter een keizersnede noodzakelijk om zowel merrie als veulen te redden.

Een andere acute complicatie is het zogenaamde ‘rood vlies’ of red bag delivery. Hierbij scheurt de placenta voortijdig los en komt de dikke, roodkleurige placenta al in de uitgang te liggen, waardoor de zuurstoftoevoer naar het veulen wordt afgesneden. Dit is een spoedsituatie waarbij de vliezen direct moeten worden geopend en het veulen snel geboren moet worden.

Bij de merrie zelf kunnen tijdens de partus inwendige scheuren ontstaan, vooral als de geboorte moeizaam of te snel verloopt. Baarmoederscheuren of scheuren in het geboortekanaal veroorzaken hevige bloedingen en zijn levensbedreigend. Ook hier geldt dat snel ingrijpen noodzakelijk is.

Complicaties kort na de geboorte

Direct na de geboorte kunnen bij het veulen problemen optreden in de aanpassing aan het leven buiten de baarmoeder. Een belangrijke complicatie is zuurstoftekort tijdens de geboorte, ook wel perinatale asfyxie genoemd.

Symptomen hiervan zijn sloomheid, zwakte, ongecoördineerde bewegingen, slechte zuigreflex of zelfs neurologische afwijkingen zoals spierschokken. Dit wordt soms het ‘dummy foal syndroom’ genoemd. Intensieve veterinaire zorg, waaronder infuus- en ondersteunende therapieën, kan in veel gevallen herstel mogelijk maken, mits tijdig gestart.

Een andere risicofactor is het niet tijdig opnemen van biest. Als het veulen binnen zes uur onvoldoende antistoffen binnenkrijgt, ontstaat een tekort aan afweerstoffen, bekend als Failure of Passive Transfer (FPT).

Dit vergroot het risico op infecties zoals bloedvergiftiging (sepsis), gewrichtsontstekingen (septische artritis) en longontstekingen (pneumonie). Tijdige bloedcontrole bij het veulen en indien nodig toediening van antistoffen via plasma-infusie zijn dan noodzakelijk.

Ook meconiumverstopping kan snel tot ernstige buikpijn leiden. Indien het veulen onrustig is, vaak gaat liggen, persen zonder resultaat of buikpijnsignalen vertoont, moet direct een dierenarts worden gewaarschuwd.

Bij de merrie kunnen na de geboorte complicaties ontstaan zoals placenta retentio, oftewel het achterblijven van (delen van) de nageboorte. Wanneer de nageboorte niet binnen drie uur volledig is uitgedreven, bestaat er groot gevaar op infecties, baarmoederontstekingen (metritis) en hoefbevangenheid (laminitis). Vroegtijdige behandeling met medicatie, zoals oxytocine om de baarmoeder samen te laten trekken, kan ernstige gevolgen voorkomen.

Ook baarmoederverzakkingen, waarbij de baarmoeder deels of geheel via de vulva naar buiten komt, vereisen onmiddellijke veterinaire interventie. Dit kan optreden door overmatige persdrang of zwakte van het bindweefsel.

Infectieuze complicaties in de eerste dagen

In de eerste levensdagen kan het veulen vatbaar zijn voor diverse infecties. Veelvoorkomende complicaties zijn longontsteking, navelinfecties (omphalitis), gewrichtsontstekingen en diarree. Alarmtekens hierbij zijn sloomheid, verminderde drinklust, koorts, snelle ademhaling, gezwollen gewrichten of vieze uitvloeiing uit de navel.

De merrie moet in deze fase eveneens goed worden gemonitord op tekenen van koorts, stinkende uitvloeiing, gebrek aan eetlust of algemene zwakte. Vroegtijdige signalering van infectie voorkomt escalatie naar levensbedreigende situaties.

"Waakzaamheid na de geboorte is even belangrijk als tijdens de geboorte."

Praktische reflectie

Complicaties rondom de geboorte vragen om een goede voorbereiding, scherpe observatie en het vermogen om snel te handelen. Door vooraf heldere afspraken te maken met een dierenarts of fokbegeleider en kennis van alarmsignalen paraat te hebben, wordt kostbare tijd gewonnen op kritieke momenten. Wie weet wanneer en hoe hulp in te roepen, biedt merrie en veulen de beste kans op een gezond begin.

Liever zonder onderbrekingen lezen?

Download deze gids  – reclamevrij en altijd bij de hand!