Hoofdstuk 2 – Hoe werkt DNA-onderzoek bij paarden?

"Elke cel draagt het volledige verhaal van het paard."

Misschien denk je bij DNA-onderzoek aan ingewikkelde laboratoria met wetenschappers in witte jassen. En natuurlijk speelt dat allemaal mee. Maar de basis van een DNA-test bij paarden is eigenlijk verrassend simpel én goed bereikbaar voor iedere eigenaar, fokker of trainer.

Laten we stap voor stap bekijken hoe het werkt, van staalname tot uitslag.

Het verzamelen van het DNA

Het begint allemaal met het verzamelen van een monster van het paard. Meestal gebeurt dat met:

• Haren met haarwortels: Een kleine pluk manen of staart, waarbij de worteltjes (het bolletje onderaan het haartje) belangrijk zijn. Hierin zitten de cellen met het DNA.
• Wangslijmvlies: Met een speciaal wattenstaafje wrijf je enkele seconden aan de binnenkant van de wang van het paard. Zo verzamel je mondslijmvlies met levende cellen.
• Bloed: In sommige gevallen (bijvoorbeeld bij officiële stamboekregistraties of uitgebreide medische testen) wordt bloed afgenomen, meestal door de dierenarts.

Deze monsters worden goed verpakt en naar het laboratorium gestuurd.

Wat gebeurt er in het laboratorium?

Zodra het monster in het lab aankomt, begint het echte werk:

1. DNA isoleren:
   Uit de cellen wordt het DNA gehaald. Dit is een technisch proces waarbij de wetenschappers het erfelijk materiaal scheiden van de rest van het celmateriaal.
2. DNA vermenigvuldigen:
   Vaak wordt het DNA gekopieerd, zodat er voldoende materiaal is voor de test. Dit gebeurt met een techniek die PCR heet (Polymerase Chain Reaction). Dit is een soort kopieerapparaat voor DNA.
3. DNA uitlezen:
   Vervolgens wordt de genetische code ‘gelezen’. Hierbij kijkt men naar bepaalde plekken op het DNA die belangrijk zijn voor de eigenschappen of ziektes die onderzocht worden.
4. Vergelijken met bekende gegevens:
   De uitgelezen stukjes DNA worden vergeleken met grote databanken waarin de erfelijke kenmerken van duizenden paarden wereldwijd zijn opgeslagen. Zo kan het lab bepalen of jouw paard kenmerken heeft die passen bij sportaanleg, ziektes of kleurgenen.
5. Het analyseren van het resultaat:
   De gegevens worden verwerkt tot een duidelijk rapport. Dit geeft inzicht in wat er in het DNA van het paard gevonden is.

Wat voor soorten DNA-tests zijn er?

Niet alle DNA-onderzoeken zijn hetzelfde. Je kunt verschillende soorten testen laten doen, afhankelijk van wat je wilt weten:

• Ziektetesten: Hier wordt gekeken of je paard drager is van bepaalde erfelijke aandoeningen. Denk aan aandoeningen als HYPP (bij Quarter Horses), PSSM (spierziekte bij veel rassen), of WFFS (bindweefselziekte bij warmbloeden).
• Sportaanlegtests: Hierbij wordt gezocht naar genetische factoren die samenhangen met prestaties, zoals snelheid, uithoudingsvermogen of spieropbouw. Zo’n test geeft een inschatting van de aanleg, niet van het uiteindelijke succes.
• Kleurgenen: Hier wordt bekeken welke kleurgenen het paard heeft. Zo kun je voorspellen welke vachtkleur een veulen kan krijgen.
• Identificatie en afstamming: Bij registratie en stamboekcontrole wordt het DNA gebruikt om de identiteit van een paard vast te stellen en de afstamming te controleren.

Hoe betrouwbaar zijn DNA-tests?

Dit is een belangrijke vraag. De techniek achter DNA-onderzoek is heel betrouwbaar; fouten bij het aflezen van het DNA komen zelden voor. Waar je wel rekening mee moet houden, is dat sommige eigenschappen door heel veel genen samen worden bepaald. Dan geeft de test een kansberekening, geen zwart-wit uitslag.

Bijvoorbeeld: je paard heeft genetische aanleg voor uithoudingsvermogen, maar dat betekent niet dat het automatisch een kampioen wordt. Training, voeding, gezondheid en karakter spelen ook een grote rol.

Bij erfelijke ziektes is het meestal wél zwart-wit: je paard is drager, vrij of lijder.

Wat kan een DNA-test niet?

Hoewel DNA veel informatie geeft, zijn er grenzen. Zo kan een DNA-test niet voorspellen:

• Hoe het karakter van je paard zich precies zal ontwikkelen.
• Of het paard altijd gezond blijft.
• Of het een kampioen wordt.

DNA geeft je dus informatie over de mogelijkheden, maar het blijft aan de eigenaar, fokker of trainer om daar zorgvuldig mee om te gaan.

"DNA-onderzoek is als een kompas: het wijst je de richting, maar jij moet zelf de route kiezen."

Even praktisch: wat kost DNA-onderzoek?

De kosten voor DNA-onderzoek bij paarden verschillen, afhankelijk van het type test. Een eenvoudige kleurentest kan al voor enkele tientjes. Uitgebreide sportaanleg- of ziektetesten lopen vaak op tot enkele honderden euro’s. Er zijn ook pakketten waarbij meerdere tests gecombineerd worden, wat vaak voordeliger is.

Steeds meer laboratoria wereldwijd bieden tegenwoordig DNA-diensten voor paarden aan. Let daarbij altijd op de betrouwbaarheid en ervaring van het laboratorium.

Tot slot voor dit hoofdstuk:

DNA-onderzoek is tegenwoordig toegankelijk, betaalbaar en ontzettend waardevol voor iedere paardenhouder. Het helpt niet alleen bij het fokken van gezondere en betere paarden, maar ook bij het voorkomen van erfelijke problemen. Door al vroeg te weten wat er in de genen zit, kun je als eigenaar of fokker veel problemen voorkomen.

Liever zonder onderbrekingen lezen?

Download deze gids nu  – reclamevrij en altijd bij de hand!