Hoofdstuk 3 – Sportaanleg in het DNA: wat zegt een test echt?

"Talent zit voor een deel al in het genenpakket."

Inleiding

Als we kijken naar paarden in de sport, draait veel om talent. Of het nu gaat om dressuur, springen, eventing, endurance of western: sommige paarden lijken er simpelweg voor geboren. Maar is dat echt zo? Hoeveel van dat talent ligt al vast in het DNA? En wat kun je daar als eigenaar of fokker mee?

Wat zegt het DNA over aanleg?

Bij sportaanleg gaat het vaak om een combinatie van erfelijke aanleg én training. Dankzij de vooruitgang in genetisch onderzoek wordt de rol van het DNA steeds beter begrepen. Wetenschappers hebben inmiddels heel wat genen en genetische varianten ontdekt die invloed hebben op eigenschappen die belangrijk zijn in de sport. Denk aan spieropbouw, stofwisseling (de manier waarop het lichaam energie omzet), zuurstofopname en herstelvermogen. Deze factoren spelen allemaal een rol in hoe goed een paard kan presteren.

Toch is er geen ‘succes-gen’. Geen enkel testresultaat kan voorspellen of een paard ooit op het hoogste niveau zal presteren. De genen geven alleen een inschatting van de basis waarmee het paard geboren is. Alles wat daarna komt – training, voeding, verzorging, management en ook een beetje geluk – bepaalt uiteindelijk hoe ver het paard komt.

"Genetisch onderzoek geeft richting, geen eindstation."

Hoe werkt zo'n DNA-test?

Bij het testen van sportaanleg kijken laboratoria vaak naar meerdere plekken op het DNA tegelijk. Zo’n test heet een multifactoriele analyse: verschillende genen worden beoordeeld die samen invloed hebben op bijvoorbeeld explosieve kracht of uithoudingsvermogen. Het is een beetje te vergelijken met hoe bij mensen gekeken wordt naar aanleg voor sprinten of marathonlopen.

Een bekend voorbeeld bij paarden is het myostatine-gen (MSTN). Dit gen speelt een grote rol in spierontwikkeling. Sommige varianten worden vaker gevonden bij paarden die goed presteren op korte, explosieve afstanden (zoals renpaarden). Andere varianten komen vaker voor bij paarden met meer uithoudingsvermogen, zoals in de endurance. Zo’n MSTN-test kan dus een eerste aanwijzing geven welke richting de natuurlijke aanleg van een paard opgaat.

Naast spieren zijn er ook genen die invloed hebben op het zuurstoftransport in het bloed, of op het herstel na inspanning. Er zijn zelfs onderzoeken die voorzichtig kijken naar genetische invloeden op coördinatie en balans. Maar veel van deze onderzoeken staan nog in de kinderschoenen. Elk jaar worden nieuwe verbanden ontdekt, maar het blijft een complex samenspel tussen aanleg én omgeving.

Praktisch nut voor fokkers en kopers

Voor fokkers kan een DNA-test naar sportaanleg extra informatie geven naast de gebruikelijke beoordeling van bouw, beweging en karakter. Zeker bij jonge veulens, waarvan je de prestaties nog niet kent, kan zo'n genetisch profiel helpen bij het maken van keuzes. Bijvoorbeeld: kies ik deze hengst als toekomstig sportpaard? Of is het verstandiger om met deze merrie niet verder te fokken als bepaalde genetische factoren ontbreken?

Ook voor kopers van jonge paarden kunnen dergelijke testen nuttig zijn. Je krijgt net wat meer inzicht in de aanleg van het paard. Toch blijft het altijd een kwestie van afwegen: hoe zwaar laat je aanleg meewegen naast je eigen gevoel, de bouw van het paard en de indruk die je krijgt van zijn gedrag en beweging?

"Een genetisch profiel biedt informatie, geen garanties."

Grenzen en toekomst

Een hoge score op sportaanleg betekent niet automatisch een kampioen, net zo goed als een lagere score niet betekent dat het paard geen potentie heeft. Sommige paarden groeien boven hun aanleg uit door een geweldig management en sterke wil. En soms blijft een paard met 'topgenen' achter door blessures of simpelweg pech.

Deskundigen benadrukken daarom dat genetische testen vooral een aanvulling zijn op het hele plaatje. Ze vervangen nooit de ervaring van fokker of trainer, de vakkennis van de dierenarts of het gevoel dat je krijgt bij het zien van het paard.

Door al deze genetische gegevens op te slaan, bouwen wetenschappers wel steeds grotere databases op. Zo wordt ons begrip van sportaanleg elk jaar iets beter. Wat nu nog een ruwe inschatting is, kan over tien jaar veel preciezer zijn. Wie nu al gebruik maakt van DNA-onderzoek draagt dus ook bij aan die kennisontwikkeling.

Reflectie

Genetische aanlegstesten kunnen waardevolle extra informatie geven. Vooral bij jonge paarden kunnen ze helpen om keuzes te onderbouwen. Maar het blijft belangrijk om alle factoren mee te nemen: training, verzorging, voeding en karakter zijn minstens zo bepalend voor het uiteindelijke succes van een paard.

Liever zonder onderbrekingen lezen?

Download deze gids nu  – reclamevrij en altijd bij de hand!